پدیده اعتیاد به مواد مخدر یکی از بیماری های قرن حاضر است که به صورت یک معضل جهانی درآمده و اکنون در جامعه ما گریبان گیر بسیاری از افراد به خصوص نسل جوان شده است.
میزان مصرف مواد مخدر در سال های اخیر به اندازه ای است که متخصصان و کارشناسان معتقدند بعد از مواد غذایی هیچ ماده ای در روی کره زمین نیست که به اندازه مواد مخدر، این چنین آسان وارد زندگی ملت ها شده باشد.
سوء مصرف مواد مخدر پدیده ای مزمن است که آسیب های فراوان جسمی، روانی، اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی را به دنبال دارد، به گونه ای که شخص مبتلا را دچار افت جدی در کنش های فردی و اجتماعی می کند.
ابتلا به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده می شود ' اعتیاد' نام دارد که مفهوم دقیق این کلمه به این معناست که انسان با استعمال نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا کرده و بر اثر دستیابی و مصرف دارو احساس آرامش و لذت به او دست می دهد و در صورت نرسیدن دارو ، دردهای جسمانی و احساس ناراحتی را تجربه می کند.
سید مهدی باقری یکی از پزشکان فعال درکلینیک های ترک اعتیاد البرز گفت: اعتیاد یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی در جامعه است که با مسائل زیادی درحوزه های پزشکی ، روانپزشکی ، خانوادگی ، شغلی ، قانونی ، مالی و معنوی همراه است.
وی اظهار کرد: خانواده نقش عمده ای در بروز تداوم و ابقاء نشانگان مرضی و از جمله سوء مصرف مواد مخدر ایفا می کند زیرا وقتی یک عضو خانواده دارای نشانه های اعتیاد می شود این عامل مرکز سیستم کارکرد حانواده را تت تاثیر قرار داده و الگوهای تعاملی خانواده پیرامون آن سازماندهی می شوند.
باقری با اشاره به اینکه وابستگی به مواد مخدر در افراد مبتلا به مواد مخدر در دو بخش روانی و جسمانی است خاطر نشان کرد: زندگی در خانواده هایی که دچار سوء مصرف و وابستگی به مواد هستند فشار روانی زیادی را ایجاد می کند.
ناصر حاجیان مطلق روانپزشک البرزی است که نظر خود را با طرح سوال چگونه این پدیده شوم هویت نسل جوان را تهدیدمی کند ؟ آغاز کرد و گفت: علل و عوامل گوناگونی در ایجاد و تشدید گرایش افراد به اعتیاد به مواد مخدر دخالت دارد که یکی از این عوامل خانواده است.
وی بیان کرد: به اعتقاد کارشناسان و صاحب نظران ریشه و بنیان بسیاری از کج روی ها و آسیب های اجتماعی در درون این نظام کوچک قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه خانواده چه میزان به ارزش ها و دستورهای اخلاقی اهمیت دهد و آن ها را در فرآیند زندگی حاکم کنند خاطر نشان شد: چگونگی روابط بین اعضای خانواده و واقف بودن والدین به نقش خویش در تربیت فرزندان می تواند اعضای خانواده را در برابر انحرافات از جمله اعتیاد بیمه کند یا زمینه را برای حرکت در مسیر انحراف فراهم آورد.
حاجیان مطلق گفت: اعتیاد را می توان از زاویه روانشناختی و جامعه شناختی مورد پژوهش قرار داد که موضوع مهم و تاثیر گذار خانواده در جنبه اجتماعی باید در جامعه مورد توجه بیشتر قرار گیرد.
وی در ادامه به تعاریفی از مواد مخدر پرداخت و بیان کرد: مواد مخدر به آن دسته از موادی گفته می شود که از طریق کشیدن ، تنفس، بلعیدن ، تزریق ، بالا کشیدن از راه بینی و جذب کردن وارد بدن می شود و با سرعت های گوناگون وارد گردش خون او شده و در نهایت با ورود به مغز وی نحوه احساس ، تفکر ، دریافت و یا رفتار مصرف کننده را تحت تاثیر قرار می دهد.
این روانپزشک البرزی اظهار کرد: والدین باید توجه داشته باشند که یک بار مصرف مواد مخدر یا سیگار دلیل اعتیاد نوجوانان نمی شود لذا تنبیه بدنی ، تحت فشار گذاشتن نوجوان یا تنبیه بدنی درست نیست زیرا گرایش بیشتر فرد به مواد مخدر می شود.
حاجیان مطلق افزود: بررسی و صبر بیشتر ، تغییر شرایط و نزدیکی بیشتر با فرزندان در فضای خانه و محیط بیرون راه کار مفیدی برای پیشگیری از ادامه مصرف است.
وی گفت: از نظر پزشکی معتاد به کسی اطلاق می شود که تمایل شدید و غیر قابل کنترل به مصرف مواد مخدر داردکه قطع یا کاهش مصرف ماده حالت های جسمی ترک مانند دردهای شدید جسمی، تهوع ، استفراغ ، لرزش و ... در او پدید می آورد.
معصومه شکر گزار روانشناس و فعال در زمینه ارائه خدمات مشاوره ای در کلینیک های ترک اعتیاد فعال در البرز نیز به ایرنا گفت:موادی که مورد مصرف یا به اصطلاح صحیح تر سوء مصرف قرار می گیرند ، تنوع بسیاری دارند و از قرص های خواب آور معمولی گرفته تا مواد خطرناک مانند روان گردان ها را شامل می شوند.
وی اظهار کرد: ماده مخدر یا ماده ای که مورد سوء مصرف قرار می گیرد ماده ای است اعتیاد آور که حالت طبیعی و معمول هیجانی ، ذهنی و خلقی فرد را تغییر می دهد.
وی بیان کرد: این تغییر ممکن است در جهت افزایش کاذب نیرو، انرژی و حالت شادی فرد باشد یا موجب افسردگی شدید کاهش نیروی وی شود.
این روانشناس البرزی کناره گیری فرد از بستگان نزدیک و ایجاد رابطه با دوستان جدید، صحبت نکردن با اعضای خانواده ، تغییر ساعت های خواب ( دیر خوابیدن و دیر بیدار شدن های مکرر) ، درخواست مکرر پول از خانواده برای موارد نامعلوم، پر حرفی و تعریف بیش از حد و بی محتوا از دیگران، داشتن قیافه ی مغموم و محزون، داشتن رفتار و کردار بی هدف و مشکوک و بی توجهی به نظافت و آراستگی سر و وضع از نشانه های اعتیاد در فرد است.
شکر گزار از افسردگی و خواب آلودگی ، پرهیز از انجام کارهاس سنگین و سخت، دستشویی رفتن های مکرر و ماندن بیش از حد معمول در آنجا، رشد خصلت دروغگویی و پرداختن به مطالب بی جا ، بی مناسب و بیهوده گویی به عنوان نشانه های اعتیاد نام برد که والدین باید به آن توجه کنند.
وی عمل نکردن به قول و قرار، بی علاقه بودن نسبت به کار و انجام وظیفه و غیبت های مکرر در خانه ، مدرسه و محل کار ، تغییر رنگ چهره مخصوصا لب ها ، تغییر حالت طبیعی مردمک چشم، استفاده از داروهای خواب آور ، خیره شدن به یک نقطه و عکس العمل های همراه با مکث و تردید را از دیگر نشانه های علائم فرد آلوده به اعتیاد برشمرد.
این روانشناس مهمترین نشانه اعتیاد یک فرد را داشتن ابزار ووسایل لازم برای مصرف مواد مخدر ( سرنگ ، ، زرورق ، سیگار و ...) همچنین پیدا شدن انواع داروها و قرص های خواب آور در محل زندگی او ذکر کرد
فرزاد رستمی دیگر روانشناس البرزی هم در این زمینه به عوامل موثر در اعتیاد جوانان پرداخت و گفت: تحقیقات نشان می دهد افرادی که به انواع مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده اند اغلب اولین تجربه خود را به صورت تفریحی و و در دوران نوجوانی کسب کرده اند و به تدریج اعتیاد آنان از حالت تفریح خارج شده و با تکرار و زیاد شدن میزان مصرف معتاد شده اند.
وی با اشاره به اینکه مصرف مواد مخدر همیشه رو به افزایش است خاطرنشان شد: نوحوان نیز ابتدا با مقدار کم شروع می کند اما با گذشت زمان مقدار کم اولیه نیاز جسمی او را تامین نمی کند لذا مجبور می شود مقدار مصرف را افزایش دهد یا زمان مصرف را کوتاه کند که در نهایت موجب وابستگی شدید او به مواد مخدر می شود.
