اکرمی اظهار کرد: بعد از آماده کردن محیط و فرارسیدن شب اول محرم، روضهخوانهایی که واعظ نبودند و کمتر شهرت داشتند آغازگر مجلس روضه شده و بهاصطلاح مداحان، مجلس را گرم کرده و حالت معنوی مردم را برای ورود روحانیون واعظ آماده میکردند.
وی افزود: در فاصله بین دو اتفاق فوق، یعنی روضهخوانی تا آمدن واعظان، ذاکرهای قدیمی از جمله مصطفی میرزا محمود، مهدی میرزا محمود، زینالعابدین ملأ آقا بابا، محمد ملأ آقا بابا، آقا سید نجف، حاج حسن ملأ نقی، جلیل میرزا محمدحسین، سید محمد احمدزاده ابرقویی، عزیز از محله دروازه میدان و فاتحی از محله امامزاده احمد (ع)، ذکر میگرفتند و مردم با عزاداری کردن نهایت بهره را از این مراسم میبردند.
پژوهشگر جوان ابرکوهی یادآور شد: مهمترین ذکرهایی که در آن زمان رواج داشته است عبارتاند از:
1- ذکر «بَنات» به معنای دختران: بنات پادشاهان حجازی/ سوار ناقههای بی حجازی
2- یزید، این سَر به تو مهمان است / کز لبش جاری، صوت قرآن است
3- تو خود کُشتی شاه دینم را / تو آخر می کُشی عابدینم را
ذکر دیگر نیز معروف به ذکر آه و واویلا وا مصیبتها بوده است.
اکرمی خاطرنشان کرد: ذاکران در مراسم عزاداری موردتوجه خاص مردم و بانی مراسم بودند و با قلیان و چای که وسایل پذیرایی روضهها بوده، از آنان پذیرایی میشده است.
وی تصریح کرد: پس از ذاکران، واعظان بر روی مِنبر میرفتند که مشهورترین آنها عبارتاند از: مرحوم سید محمد مهدوی، سید علیاکبر عظیمی، شیخ قاضی، شیخ حسین، حاج ملأ حسن پسر حاج ابوطالب، حاج سید محمود عظیمی، حاج محمد قیومی، آقا سید مصطفی مصطفوی، میرزای حاجیآقا، سید محمد صحافی، حاجآقا نورالله مهدوی، حاج شیخ ابراهیم کریمی، حاج ملأ محمود حاج آخوند و …
محقق ابرکوهی در رابطه با تاریخچه روضهخوانی، اذعان کرد: تا قبل از زمان آخوند حسین کاشفی (زمان قبل از مرحوم مجلسی) مردم برای جلسات عزاداری با ابتکار خود و واعظان مقتل سیدالشهدا (ع) را در کتابی بانام «روضه الشهدا» جمعآوری کردند که هر روحانی که میخواست بالای منبر برود و در زمینه مقتل امام حسین (ع) مطلبی را بیان کند، از این کتاب استفاده میکرد که این مراسم به «روضهخوانی» معروف شد که تا امروز به همین سبک است.
اکرمی تأکید کرد: بعد از پایان مراسم روضهخوانی شب اول محرم افراد جوش دور میزدند و در این جوش دور نوحههای مختلفی میخواندند که مشهورترین آن «عَمّ کِبارَم عباس» است.
وی اضافه کرد: در این آیین ابتدا عزاداران دست بر شانه یکدیگر گذاشته و با دست دیگر به ضربه به سینه و ضربه دیگر را به قسمت بالای زانوی خود میزنند و این نوحه را میخوانند که از گذشته تاکنون توسط آقای علی قیومی خوانده میشود:
ای شَهِ یارم عباس، ای تاجُ دارم عباس
بنگر سوی سکینه، عَمّ کِبارَم عباس
رفتی که آوری آب، از بهر طفل بیتاب
مُردَم، مرا تو دریاب، عَمّ کِبارَم عباس
با ساربان بگویید، کز گریه سکینه
تا بر شتر نبندند، محمل به روز باران
عَمّ کِبارَم عباس، ای شَهِ یارم عباس
زینب ز ناله گفتا، با میر ناقه داران
راه شترسواران، پر خاک و خون بدیدند اجساد تاجداران
رفتی که آوری آب، از بهر طفل بیآب
مُردم، مرا تو دریاب، از بهر طفل بیآب