به گزارش تابناک رضوی؛ سال‌ها بی‌توجهی باعث شده است تا ایران به بحران‌های زیست‌محیطی بسیاری دچار شود. بحران‌هایی مانند کم‌آبی، آلودگی هوا، خشکسالی و زباله که در گوشه و کنار کشور مشاهده شده و رمق را از طبیعت ایران گرفته است.
خراسان رضوی نیز از این قائده مستثنی نیست و با بحران‌های زیست‌محیطی زیادی دست به گربیان است. از این رو خبرگزاری دانشجویان ایران- منطقه خراسان در آستانه روز زمین پاک در گفت‌وگو با کارشناسان محیط زیست به بررسی مهمترین بحران‌های محیط زیست استان پرداخته است.
گرمایش زمین؛ مادر بحران‌ها
حمید طراوتی، فعال زیست محیطی معتقد است مادر تمام بحران‌های زیست‌محیطی گرمایش کره زمین است.
وی با اشاره به اینکه «مهمترین بحران‌ها مسئله‌ی گرمایش کره زمین است»، گفت: تاثیر گرمایش زمین در خراسان بیشتر بوده و باعث شده خشکسالی و گرما خصوصاً در قسمت جنوب خراسان، زندگی، کشاورزی و معیشت مردم را تحت تاثیر خودش قرار دهد.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه «میزان استاندارد برداشت از آب‌های زیرزمینی 20 درصد و حداکثر میزان برداشت 40 درصد است»،عنوان کرد: میزان برداشت آب‌های زیرزمینی در خراسان 130 درصد است و دشت‌ها درحال پایین رفتن هستند. دشت مشهد و دشت نیشابور دچار نشست شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه «چاله‌های متعددی در اطراف نیشابور و مشهد به وجود آمده است»، ادامه داد: این چاله‌ها دیگر قابل ترمیم نیست و اگر این چاله‌ها در زیر سطح شهر‌ها و یا زیر خط راه‌آهن یا جاده‌ها ایجاد شود، خطرات جبران نا‌پذیری را بوجود می‌آورد.
وی افزود: بنابراین گرمایش کره زمین، خشکسالی و کاهش بارندگی از یک طرف باعث بحران آب در استان شده و از طرفی دیگر رشد جمعیت در منطقه بالا بوده و خصوصا در مشهد رشد جمعیت و حاشیه نشینی بسیار وسیع است و تقریبا تمام جنوب در حال انتقال به مشهد است و حدود یک و نیم میلیون نفر حاشیه نشین داریم.
رئیس موسسه زیست محیطی طراوت بهار تصریح کرد: یکی از بزرگترین مشکلات ناشی از تخریب محیط‌زیست نابود شدن دشت‌های کشور، نابود شدن منابع آب و انتقال شدید جمعیت است.
وی گفت: با توجه به کمبود آبی که داریم، مسئولین به فکر چاره افتاده‌اند و به پروژه انتقال آب از دریای عمان به مشهد یا از دریای خزر و هزار مسجد اندیشیده‌اند.این پروژه‌ها بسیار طولانی و بسیار پرخرج هستند به طور مثال تخمین زده شده فاز اول این پروژه حدود 8 سال زمان می‌برد، قرار است 150 میلیون مترمکعب آب را به مشهد برساند. به کیفیت این آب کاری نداریم اما دوسال بعد ازآن جمعیت افزایش می‌یابد و دوباره دچار کمبود آب می‌شویم.
طراوتی اضافه کرد: این حرکت اصلا اقتصادی نیست، در حالی که با اجرای عملیات آبخیزداری، با هزینه‌ای بسیار کم‌تر، می‌توان سیلاب‌ها را مهار کرد و بیش از 200 میلیون متر مکعب آب را به زیرزمین نفوذ داد و ذخیره کرد. تغییر در الگوی مصرف، اصلاح الگوی کشت و آبخیزداری می‌تواند به کنترل این موضوع کمک کند.
آب؛ مهمترین بحران زیست‌محیطی خراسان رضوی
اسماعیل کهرم، مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی، معتقد است بی‌آبی و خشکسالی مهمترین معضل زیست محیطی ایران و استان خراسان رضوی است.
وی با بیان اینکه «در خراسان رضوی تنها در مرکز شهر مشهد هنوز آب وجود دارد»، گفت: مناطق دیگر استان مانند همه جای ایران گرفتار بحران خشکسالی است. مسئله آب در همه جای ایران از جمله خراسان رضوی مشکل دارد. البته وضعیت خراسان جنوبی از خراسان رضوی بدتر است و در اطراف بیرجند آب اصلاً گیر نمی‌آید.
کهرم تصریح کرد: روزگاری خراسان بزرگ که شامل خراسان رضوی، شمالی و جنوبی امروزی است زنبیل تهیه غذا ایران به شمار می‌رفت، همیشه دشت‌های بسیار بارور و سرسبزی داشت و با آمدن آن همه زائر و گردشگر به دلیل سبز بودن اطراف نیشابور و سبزوار و دشت‌های بسیار حاصل‌خیز توس هیچ کمبودی نداشت، حیف است که این موارد براثر بی‌آبی و کم‌آبی از بین بروند.
محمد درویش، فعال محیط زیست نیز بحران آب را مهمترین مسئله زیست‌محیطی خراسان رضوی عنوان کرد.
وی با بیان اینکه «سه بحران مهم محیط‌زیستی در خراسان رضوی وجود دارد و مهمترین آن بحران آب است»، تصریح کرد: یکی از بیش‌ترین میزان نشست‌های زمین و افت سطح آب زیر زمینی را در خراسان رضوی داریم.
درویش افزود: دشت توس یکی از دشت‌های بحرانی کشورماست که بیش از سه دهه است که سطح آب زیرزمینی آن درحال کاهش است و یکی از اولین دشت‌هایی است که دشت ممنوعه اعلام شده است.
محمد درویش نیز این کنشگر محیط زیست با بیان اینکه «علاوه بر بحران کمی آب، بحران کیفی آب در استان خراسان رضوی بحرانی جدی است»، ادامه داد: کشف‌رود، پساب‌ها و زباله‌هایی که وارد آن می‌شود یکی از بحران‌های جدی است که باعث تشخیص بیماری‌های مرموزی در خراسان و مشهد شده است.
زباله؛ بحرانی که همه جا را پر کرده است
کهرم زباله را یکی دیگر از بحران‌های زیست محیطی خراسان رضوی دانست و مهمترین دلیل آن را بی‌توجهی شهرداری و آموزش ندادن به مردم برشمرد.
وی بیان کرد: بحران زباله یک مسئله‌ی فرهنگی نیست، مسئله این است که شهرداری آماده جمع‌آوری زباله‌های تفکیک شده نیست.
کهرم با اشاره به تفکیک زباله‌ها در دنیا، خاطرنشان کرد: برای نمونه در شهر سانتیگو آمریکا، سه نوع سطل زباله وجود دارد، این سطل‌ها سبز، مشکی و خاکستری هستند که شهرداری آنها را گذاشته و به مردم می‌گوید که زباله‌های تر را در سطل سبز، کاغذ را در سطل خاکستری و پلاستیک هم در سطلی دیگر و قوطی فلزی، باطری و... را درجایی دیگر بگذارند و زمانی که ماموری آمد همه را تفکیک شده تحویل بدهند. هرروز هفته را برای جمع‌آوری یک نوع زباله می‌آیند. در لندن و سوئیس هم همینطور است و مردم زباله‌ها را تفکیک‌شده تحویل می‌دهند.
مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی با اشاره به اینکه «این مسئله از کار‌هایی است که هم دست ملت است و هم دولت»، بیان کرد: باید یک همکاری بین این دو به وجود آید که تفکیک از مرکز به یک دلیلی صورت بگیرد، شما زحمت تفکیک را می‌کشید، اما زباله‌ها درهَم جمع آوری می‌شود.
وی ادامه داد: در سوئیس از کودکی به بچه‌ها جمع‌آوری و تفکیک زباله را آموزش می‌دهند و آن را جزو وظایف کودک تلقی می‌کنند. بنابراین تعلیم از کودکی شروع می‌شود و در مدرسه و دبستان باید این نکات را به فرزندانمان بیاموزیم.
این بوم شناس و فعال محیط زیست با اشاره به نقش مردم در این مسئله، گفت: ابتدا باید به مردم آموزش داد و سپس از آنها بخواهیم آموزش‌ها را عملی کنند. رادیو و تلویزیون باید مکتبی باشد که به مردم نشان دهد که شهر تمیز باعث سلامت آنها و فرزندانشان است، در غیر این صورت هرچه هم تلاش کنیم به درد نمی‌خورد. باید ما از رسانه‌های جمعی استفاده کنیم و مرتب یادآوری کنیم.
آلودگی هوا؛ مشهد در حصار دود
درویش آلودگی هوا را از دیگر بحران‌های زیست محیطی خراسان رضوی برشمرد که به شدت در مشهد افزایش پیدا کرده و نسبت به بحرانی و غیر قابل حل شدن آن هشدار داد.
همچنین حمید طراوتی، رئیس شبکه انجمن‌های زیست محیطی خراسان رضوی با اشاره به اینکه یکی از بحران‌های زیست محیطی خراسان رضوی آلودگی هوا است، عنوان کرد: در شهر مشهد و استان خراسان رضوی تعداد زیادی اتومبیل در تردد هستند که بیش از ظرفیت شهر است، متاسفانه سیستم حمل‌ونقل شهری ما فقط به اتومبیل وابسته است. اگرچه در سال‌های اخیر مترو بعد از یک دوره‌ی ده ساله‌ی ساخت راه افتاد، اما هنوز رویکرد مدیریت شهری مبتنی بر اتومبیل است.
وی افزود: مردم را تشویق به خرید اتومبیل می‌کنند و متاسفانه این اتومبیل‌ها بی‌کیفیت هستند و منجر به آلودگی هوا می‌شوند، این مشکلی است که ما در زمینه‌ی انرژی داریم. تا سیاست کشور در مورد انرژی، اتومبیل و نظام حمل‌ونقل تغییر نکند و حمل‌ونقل بر نظام راه‌آهن شهری مبتنی نشود و ایستگاه‌های استفاده از دوچرخه، پیاده‌روی و... افزایش پیدا نکند آینده روشنی منتظر این شهر نخواهد بود.
تنوع زیستی؛ حیواناتی که دیگر نیستند
به عقیده درویش کاهش تنوع زیستی استان یکی دیگر از بحران‌های زیست محیطی استان است.
وی با اشاره به اینکه «درمناطق مختلف خراسان رضوی همچنان شاهد شکار بی‌رویه و کاهش محسوس حیات‌وحش هستیم»، اظهار کرد: این مسئله نشان دهنده تخریب زیستگاه است. تعداد آهو‌های زیستگاه شیر احمد ما در سبزوار به شدت کاهش پیدا کرده است.
این فعال محیط زیست افزود: اکنون دشت نیشابور، نه‌تنها زیست‌مندانش به شدت کاهش پیدا کرده است بلکه بزرگترین شکاف طولانی زمین در کل کشور در دشت نیشابور اتفاق افتاده است که حاکی از بهره‌برداری بی‌رویه از سطح آب‌های زیرزمینی، نابودی قنات‌ها، افت سطح آب زیر زمینی و نشست زمین بوده است و اگر به همین منوال ادامه پیدا کند احتمال مهاجرت‌های بزرگ زیست‌محیطی وجود دارد.
درویش گفت: همین بحران در حاشیه کاشمر دارد خودش را نشان می‌دهد، بادامستان بزرگ کاشمر در حال نابودی است، بادامستانی که زمانی به صورت کاشت دیم بود. اصولا مزیت نسبی واقعی در خراسان رضوی، تقویت گردشگری خصوصا گردشگری مذهبی و استحصال انرژی‌های نو به خصوص انرژی بادی است که ما در بینالود می‌بینیم این مسئله راه افتاده است.
محمد درویش با اشاره به سایر بحران‌های محیط زیستی استان، گفت: بحران‌های خفیف‌تر دیگری هم هست مانند گرد‌وغبار و ریز گرد‌ها؛ ذرات کوچک‌تر از 2.5 میکرون که افزایش پیدا می‌کند و ناشی از بیابان‌زایی، تخریب مراتع و افت سطح آب‌های زیرزمینی است. این موضوع موجب اختلاف دمای زیادی بین شب و روز در خراسان رضوی شده است.
راه حل چیست؟
محمد درویش در خصوص راه‌کار‌های کاهش این بحران‌ها گفت: باید سرمایه گذاری به سمت استقلال صنایع تلکنولوژی پیشرفته پیش رود. برای اینکه بتوانیم سد دوستی و همچنین حق‌آبه‌ای را که از حریر رود گرفته می‌شود را همچنان داشته باشیم باید تعامل بهتری با کشور افغانستان و ترکمنستان برقرار شود.به ان موضوع دیپلماسی محیط‌زیست گفته می‌شود و باید روی آن بیشتر کار کنیم.
وی افزود: با توجه به وجود آستان قدس رضوی و قدرت خوبی که این آستان دارد و همچنین ویژگی‌های مذهبی که می‌شود در خراسان رضوی مدنظر قرار داد، ما می‌توانیم مسئله‌ی بازیافت زباله را به یکی از فریضه‌های اخلاقی مردم مرتبط کنیم و تقاضا کنیم که کسی که خودش را زائر امام رضا(ع) می‌داند، زباله‌ی کمتری تولید کند و به تفکیک زباله اقدام کند. زباله‌های تر به‌راحتی می‌تواند به کیفیت حاصل‌خیزی خاک کمک کند و تبدیل به کمپوست شود که یک طلای با ارزش است.
درویش بیان کرد: زباله‌های خشک به راحتی قابل بازیافت است و ما فقط زباله‌های بیمارستانی را داریم که باید به نحوی از شر آنها خلاص شویم. درصورتی که ما اکنون تمام زباله‌ها را به عنوان مورد مزاحم میدانیم و از این سرمایه به درستی استفاده نمی‌کنیم.
عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور عنوان کرد: نقش تشکل‌های مردم‌نهاد می‌تواند در این حوزه پررنگ باشد. در اطلاع‌رسانی و ظرفیت‌سازی، ما باید برای مردمی که زباله کمتری تولید و زباله‌هایشان را تفکیک می‌کنند، انگیزه ایجاد کنیم. همچنین هزینه ایجاد کنیم برای افرادی که به این مسئله بی‌تفاوت هستند. به این ترتیب ما می‌توانیم شهروندان مسئولیت‌پذیر را افزایش دهیم.
منبع: ایسنا
