انسان ها پس از آنکه توانستند به صورت یکجا نشینی و در قالب اجتماعات به حیات و زندگی خود ادامه دهند متوجه شدند که برای تداوم رفع نیازهای فردی و اجتماعی خود نیازمند رعایت و تامین یکسری الزاماتی در این جامعه جدید انسانی و بشری که برای خود به وجود آورند، هستند.
کد خبر: ۷۹۷۴۱۹
تاریخ انتشار: ۲۴ آبان ۱۳۹۸ - ۰۴:۲۳ 15 November 2019

یکی از این الزامات جوامع جدید بشری که روز به روز اهمیتش برای انسان ها نمایان تر شد تامین و کسب اطلاعات و اخبار در ابعاد مختلف زندگی بود تا بتواند بر اساس آن ابتدا برای رفع نیازهای جسمی و سپس روحی خود اقدام کنند تا در نهایت به یک آرامش معنوی یعنی رضایت از زندگی و جسمی یعنی سلامت برسند.

به عنوان مثال ساخت خانه، خودرو، ابزارآلات، شناخت بیماری ها، راه های مقابله با مشکلات و همه نیازهای بشری برگرفته و نیازمند همين اطلاعات و اخبار بوده و هرروزبیش از گذشته نیاز بشر به آن احساس می شود.

ولی با توجه به حجم فعالیت ها و زیرساختهای سخت افزاری، آنچه بیش از سایر اطلاعات و اخبار در بین افراد جامعه انسانی خودنمایی می کند و نقش پررنگی در این سبد خانواده ها ایفا می کند اطلاعات و اخبار مسائل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نسبت به سایر اطلاعات و اخبار علمی، پزشکی، آموزشی و ... است زیرا این موضوعات است که به صورت مستقیم با روان جامعه بشری ارتباط برقرار کرده و جوامع و حتی سایر موضوعات را متاثر از خود می کند و از سوی دیگر آن جذابیت و هیجان لازم را در اختیار بسیاری از افراد قرار می دهد ولی در آن طرف، موضوعات علمی، پزشکی، آموزشی علارغم اینکه از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و حتی انسان های جوامعی که با علاقه فراوران اطلاعات و اخبار سیاسی، اقتصای و فرهنگی را حتی رایگان و یا با قیمت های بسیار ارزان و ناچیز دریافت می کنند؛ حاضر هستند برای دریافت آنها که چه بسا هزینه های هنگفت و سرسامآوری را متحمل شوند جزابيتي ندارد. چرا؟

چون یکی از عوامل مهم اینکه موضوعات علمي و آموزشي آن هیجان لازم را ندارند البته عومل موثر دیگری نیز دارند که با توجه به ماهیت خبری این مطلب از ورود به آنها و اطاله سخن پرهیز می شود.
حال که جوامع بشری در اجتماع به اطلاعات و اخبار سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بیش از سایر موارد می پردازند قطعا بر اساس یک نیاز و رفع نیاز این اتفاق رخ می هد. یعنی می توان بیان کرد که رفع نیاز انسان از اخبار و اوضاع پیرامون محیط زیست و زندگی خود و جامعه ای که در آن قرار گرفته تا بتواند تصمیمات درست برای همراهی با شرایط، تصمیم گیری و یا موضع گیری و مقابله با موضوعات تصمیم گیری صحیح داشته باشد و این فرد به هر میزان که اطلاعات و اخبار بیشتر و قدرت تجزیه و تحلیل بیشتری داشته باشد به همان میزان می تواند تصمیم گیری صحیح تری داشته باشد و او را به هدفش نزدیک تر کند و ضریب اشتباه و خطای او در جامعه ای که در آن زندگی می کند را کاهش خواهد داد.

کسب این اطلاعات و اخبار گاهی برای یک فرد آنقدر مهم می شود که برای کسب و دستیابی به آن از هر روش و منبعی برای به دست آوردن آن تلاش می کند و بدون توجه به صحت و سقم آنها اخباری که به دست می آورند را مورداستفاده قرار می دهند. اینجاست که مصرف کننده اطلاعات و اخبار صرف انتشار مطالب در سطح جامعه را عامل درست بودن آن می داند. و بدون علم به جعلی یا واقعی بودن آنها و یا داشتن قدرت تحلیل و سواد رسانه ای دچار مشکل و یا انحراف در زندگی و تصمیم گیری می شود و گاها به جای رسیدن به اهداف و برنامه های خود یا نیت خیر و بدون غرض برعکس عمل کرده و خساراتی را نیز به افراد و اشخاص به وجود می آورد. در سوی دیگر ماجرا افرادی نیز هستند که به صورت سازمان یافته یا انفرادی و یا حتی حکومتها و دولتها به صورت رسمی و یا غیررسمی اقدام به تولید و انتشار اینگونه اخبار دست می زنند تا نه تنها افراد و گروه های خاص بلکه یک جامعه و کشور در ابعادو موقعيت سیاسی خاص را دچار آسیب کرده تا بهره کافی را ببرند.

در همین کشور خودمان ایران در تاریخ شاهد هستیم که شایعات و اخبار جعلی چه بلایی به سر ملت و حکومتها که نیاورده است و نظامهای استعماری به همراه به واسطه عوامل داخلی و یا دستگاه های خبرپراکنی خود اهداف و منافعشان را پیگیری کرده اند.

علی ابوالحسنی (منذر) در مقاله کالبدشکافی یک شایعه در تاریخ مشروطیت می نویسد: سخن از یک شایعه تاریخی است که به منظور تخریب و ترور شخصیت شیخ فضل الله نوری، ساخته و پرداخته گردیده است شایعه پردازان معتقدند که شیخ فضل الله نوری با گرفتن رشوه از روسها، زمینی را به بانک استقراضی روسیه فروخته است و این نویسنده علت اصلی این شایعه و تحریف را مطرود کردن شیخ فضل الله نوری از صحنه مبارزه عنوان می کند. و در نهایت آیندگان دیدند که چه کردند با این شایعه سازی.

در پايگاه جامع تاریخ معاصر ایران بخش مشروطیت مقاله "انجمن های مخفی در انتشار شایعات در عصر مشروطه" عنوان می کنند: دستگاه شایعه سازی انجمن های مخفی از طرق مختلف نظیر مطبوعات، شب نامه ها و پخش افواهی شایعات دست اندرکار تخریب چهره های اصیل نهضت بود. گستردگی انجمن ها و جسارت و هتاکی آنها قدرت هر نوع اظهارنظر مخالفی را گرفته بود.... و در نهایت کار به جایی کشید که امروز بعد از کنار رفتن غبارها و گذشت تاریخ که هزینه بسی سنگینی را به ملت و کشور تحمیل کرد ؛ رهبر معظم انقلاب در دیدار محققان و دانش پژوهان تاریخ و اندیشه سیاسی حوزه و دانشگاه در 11 مرداد 83 درخصوص شیخ فضل الله نوری که برخی او را شهید شایعه می نامند، می فرمایند: ... او بلاشک مخالف مشروطه نبود؛ خودش در حقیقت جزء موسسین و موثرین مشروطه بود.

این سخنان نیز در مقابل یک شایعه دیگر است و در ادامه یک شایعه دیگر را مورد واکاوی قرار داده و پاسخ می دهند که در خطبه های نماز جمعه که در تاریخ 13 مرداد 63 در روزنامه جمهوری اسلامی به چاپ رسیده است از مرحوم شیخ فضل الله نوری، به عنوان شهید ابقا اسلام در محتوای مشروطیت نام می برند.

لذا افراد و دشمنان یک مجموعه از این روش در جعل اطلاعات و اخبار نادرست و نشر آنها در جوامع در بین گروه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برای تامین منافع یک فرد و جریان خاص و یا از بین بردن و تحت الشعاع قرار دادن منافع دیگران بکار می رود و جوامع و حکومتها و دولتها را دچار مشکل می کند.

ظهور و بروز و صعودی شدن حجم اخبار جعلی و شایعات نیز متناسب با موضوعیت هرکدام متفاوت است. از زمان برگزاری انتخابات گرفته تا قرار گرفتن مجموعه های تصمیمگیری های اقتصادی، قانون، فرهنگی، دولتها، دیدارهای مسئولان دو کشور، جنگ و ..... که هرکدام با توجه به شرایط و احوال خود شاهد اینگونه اخبار خواهند بود.

اینجا سخن از شایعه نیز شد. برخی افراد می پرسند تفاوت شایعه با اخبار جعلی چیست؟ برای آنکه تفاوت آنها را بیان کنیم و بشناسیم ابتدا بایستی تعریفی جامع از هرکدام داشته باشیم. شایعه، عبارت است از یک موضوع خاص و گمانی که ملاک های اطمینان بخش رسیدگی وجود نداشته باشد. که بصورت شفاهی و از فردی به فرد دیگری انتقال می یابد. (آل پورت، گردن وبستن ، لئو روانشناسی شایعه، تهران مرکز تحقیقات و مطالعات سنجش برنامه ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چاپ دوم 1374 ص 9).

دو شرط "اهمیت" و "ابهام" در انتقال شایعه، قانون اصلی شایعه را توضیح می هد بدین معنا که فرمول حدت و شدت شایعه را می توان به این صورت تعریف کرد: میزان رواج شایعه تقریبا برابر است با حاصلضرب اهمیت در ابهام موضوع مطروحه در آن شایعه ( آل پورت ص 45).

در کل می توان شایعه را خبر و مطلبی با اهمیت دانست که در جامعه و یا فرد ایجاد هیجان می کند ولی اصالت آن ابهام دارد و در شرایط خاص به وجود آمده و نشر پیدا می کند.

در قرآن کریم نیز شایعه به عنوان "افک" (نور 11) معرفی شده است و از آن سخن به میان آمده است و عمل منافقان و ساده اندیشان در جهت ترور شخصیت پیامبر(ص) را بازگو می کند و طبرسی مفسر مجمع البیان ذیل آیه افک می نویسد: هرگونه دروغی را افک نمی گویند بلکه به دروغی مهم که مساله را دگرگون در جامعه معرفی می کند افک گفته می شود و یا در جایی دیگر خداوند می فرماید: اگر منافقان، بیماردلان و اضطراب آفرینان (شایعه سازان) در مدینه دست از کار ناستوده شان برندارند تورا علیه آنها برمی گماریم. (احزاب 60).

در تفسیر قمی درباره آیه 60 سوره احزاب آمده است که گروهی از افراد منافق در مدینه در غیاب رسول خدا(ص) دست به شایعه می زدند. در اين دو آیه شریفه و تفسیر آنها چند موضوع به صورت مشترک بیان شده است.
نخست آنکه هر دو مفسر مخاطبین آیه را منافقین بیان می کنند که دست به شایعه سازی می زنند یعنی می توان به این نتیجه رسید که در تعالیم حیات بخش اسلام این منافقان هستند که شایعه سازی می کنند، و دوم اینکه شایعه نسبت دادن دروغ فعل یا حرفی به شخص دیگر برای تخریب وی و وارونه جلوه دادن واقعیت بکاررفته است.

مجله پیام حوزه بهار 79 شماره 25 مقاله شایعه در قرآن و روایات در خصوص حکم شایعه در تاریخ بیان می کند که : در ادیان گذشته شایعه گران کیفر سنگینی داشتند و کشته می شدند. همچنین در اقوام پیشین منافقان شایعه گر را می کشتند. طبرسی نیز در مجمع البیان مجازات قتل و تبعید را برای منافقان ذکر می کند و می نویسد منافقان شایعه گر محکوم به تبعید و یا اعدام می گشتند. در تاریخ معاصر نیز شایعه به عنوان یک ابزار به دست منافقان و یا صاحبان قدرت و ثروت در جهان برای چپاول و یا از بین بردن آرامش و ثبات کشورهای مختلف و به خصوص منطقه خاورمیانه مورد توجه قرار گرفته است. اوضاع امروز کشور عراق، لبنان، سوریه و بسیاری از کشورهای اسلامی گواه این مساله هستند که با کمی تیزبینی به نقش آفرینی و تاثیرگذاری شایعه و اخبار جعلي در آنها پی خواهیم برد.

پایگاه اطلاع رسانی النشره لبنان طی مقاله ای که ترجمه آن در ایرنا 24 اسفند 91 به چاپ رسیده با عنوان شایعه سازی و تاثیر آن در جنگ نرم میان کشورها می نویسد: با توجه به شایعات اخیر در مورد به خطر افتادن سلامتی سید حسن نصراله دبیرکل حزب الله لبنان و زخمی شدن سعد حریری نخست وزیر سابق کشور میزان تاثیرگذاری خود را در بر هم زدن فضای سیاسی و اجتماعی لبنان به خوبی نشان داد.

علی عواد پژوهشگر لبنانی در این مقاله بیان می کند: مفهوم شایعه سازی یکی از خطرناکترین انواع اسلحه در همه جنگ‌ها اعم از نظامی و سیاسی است. این ابزار به عنوان راهکار فعال و مؤثر در راستای از بین بردن یا تضعیف روحیه رقیب و دشمن در اکثر جنگ‌های نظامی استفاده می‌شود.

در کشور خود ما نیز طی سالیان اخیر با هدف از بین بردن فضای آرامش کشور و یا ایجاد التهاب در روابط ایران با سایر کشورها و ملت‌های مسلمان و تحت‌الشعاع قرار گرفتن برنامه‌هایی چون اربعین شایعاتی در سطح کشور ما و تناسب با آن در سایر کشورهای اسلامی رواج پیدا کرد به عنوان مثال شایعه تعرض به زائران ایرانی در جنوب عراق، ماجرای توئیت‌های جنجالی سوءاستفاده جنسی، بارداری ناخواسته زنان عراقی در اربعین، قتل گردشگر متجاور عراقی در خرمشهر و ده‌ها شایعه دیگر...

که این شایعه‌ها در یک موقعیت خاص زمانی و جغرافیایی مورد ترویج و نشر قرار می‌گیرد و راهبرد آنها صرفاً به هم زدن فضای همدلی و نزدیک شدن بیش از پیش دو ملت مسلمان ایران و عراق است که دشمنان می‌دانند بر اثر این اتحاد چقدر به منافع و غارتگری آنها لطمه وارد خواهد شد.

در این میان نگاه عمیق رهبر معظم انقلاب از نقش شایعه و تأثیر آن در تغییر سرنوشت ملت‌ها و یا تغییر تاریخ اسلام قابل تأمل است.

ایشان در 12/8/72 در جمع جوانان و دانشجویان که به موضع شایعه اختصاص یافته است می‌فرمایند: چیزی که امام حسن(ع) را شکست داد نبودن تحلیل سیاسی در مردم بود. یک شایعه دشمن می‌انداخت؛ همه آن را قبول می‌کردند.

رهبری همچنین در پیامی به جوانان مستندساز در 21 دی 96 جنگ نرم دشمن را بر پایه دروغ، تحریف، شایعه، سانسور و بایکوت عنوان می‌کند.

بعد از بررسی شایعه، ابعاد و تعاریف آن در منابع تاریخی و اسلامی، باید گفت در ادبیات ایران، ضرب‌المثل و داستان‌های کهن نیز به نوعی از شایعه پرداخته شده است که با بررسی آنها می‌توان به تفاوت‌های آشکار و بنیادی بین این شایعه که به صورت اصطلاحی در بین عامه مردم وجود داشته و دارد به این مضمون که «تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها و یا اینکه همیشه در شایعه رگه‌ای از واقعیت وجود دارد» یعنی این لفظ شایعه‌ای که مردم در مباحث عامیانه از آن استفاده می‌کنند. یک نوع خبر ناقص است که به نوعی اصل خبر صحت دارد ولی مردم در خصوص آن اطلاعات جامع و کامل ندارند و این موضوع با شایعه‌سازی با آن مفاهیمی که در ابتدای مقاله عنوان شد کاملاً متفاوت است.

حال که مفهوم شایعه را بررسی کردیم به سراغ جعل خبر می‌رویم و اینکه چه تفاوت‌هایی با شایعه دارد.

ابتدا به سراغ تعریف جعل می‌رویم؛ برایان مک نیر در کتاب خود جعل خبر را برابر با دروغ، تحریف و توهم در روزنامه‌نگاری عنوان می‌کند و آن را پدیده‌ای نشأت گرفته از روندهای مهم سیاسی، اجتماعی در جوامع می‌داند. (خبرگزاری کتاب ایران، 21 مرداد 98)

برایان مک نیر معتقد است که: جعل‌کنندگان خبر دیگر همچون دهه‌های گذشته افراد و شخصیت‌های حاشیه‌ای نیستند که در انزوا مطالب عجیب و غریب را جعل و مخاطبان اندکی را با خود همراه می‌کنند. (خ.ک 21 مرداد 98)

از این مطلب درمی‌یابیم که علی‌رغم شباهتها و نزدیک بودن شایعه با جعل و هم‌پوشانی این دو واژه در دنیای خبر و اطلاعات شاهد تفاوت‌های ذاتی و آشکاری در آن نیز هستیم. یعنی شایعه را افرادی که در انزوا هستند و یا گستره‌ی محدود و تاثیرپذیری جوامع هدف شخص دادند به وجود می‌آورند ولی جعل خبر را دیگر توسط افراد منزوی ایجاد نمی‌کنند بلکه افرادی با نفوذ و با تاثیرگذاری بالا و جامعه‌ای بسیار وسیع حفظ وسیع‌تر از مرزهای جغرافیایی یک نظام سیاسی ایجادمی‌کند و می‌توان گفت جعل نوع و مدل پیشرفته و قرن بیست و یکی شایعه است.همچنين در شايعه ابهام وجود دارد ولي خبر جعلي در عين دروغ بودن محض آن شايد هيچ ابهامd هم نداشته باشد.

البته نگارنده علی‌رغم جستجوی فراوان منبعی داخلی و یا بین‌المللی برای تفاوت شایعه و جعل ویا مقاله ای که به اين دو پرداخته باشد پیدا نکرده است.

در دنیای رسانه امروز از جعل خبر به عنوان «فیک» یاد می کنند که همان خبر جعلی است. دیوید باکینگهام استاد آموزش و مدیر مرکز مطالعات کودکان و رسانه ها در لندن خبر جعلی را خبری می داند که به عمد برای گمراه کردن می سازند.

رسانه اقتصاد برتر طی مقاله ای با عنوان «فیک نیوز» چیست در 8 دی 98 به پژوهشی اشاره می‌کند که طی 11 سال توسط مؤسسه تکنولوژی ماساچوست به روی 126 هزار فیک نیوز انجام داده و به نتایج قابل توجیهی رسیده است. به عنوان مثال بیان می‌شود اشتیاق مردم برای بازنشر فیک نیوز «خبر جعلی» 70 درصد بیشتر از اخبار واقعی بوده است و یا اینکه به ندرت اخبار واقعی توسط 1000 نفر به اشتراک گذاشته می شود اما اشتراک گذاری محبوب ترین فیک نیوز بیش از 100 هزار بار بوده است.

یکی از عوامل مهم این علت نیز در ابتدای این مطلب بیان شد و آن ایجاد هیجان بالا در مخاطب است. بعد از بررسی‌ها و مطالعه فراوان به این مطلب می رسیم که در شایعه صرفا به دلیل تخریب افراد و یا ایجاد تشویق و یا هرج و مرج در یک جامعه و ایجاد ضربه افراد هدف می باشد و هدف شایعه سازان تخریب افراد، مجموعه ها و یا نظامهای سیاسی است ولی در جعل همیشه هدف تخریب فرد یا مجموعه ها و نظامهای سیاسی نیست بلکه دیده شده اخبار جعل با هدف تبلیغ و ترویج موضوعی به نفع شخص، مجموعه ها و نظامهای سیاسی انجام می شود. بعنوان مثال مرگ و کشته شدن سرکرده گروه داعش به نام ابوبکر بغدادی بارها توسط فیک نیوزهای غربی با هدف تبلیغ و بهره برداری مثبت کشور آمریکا و شخص رئیس جمهور فعلی آنها یعنی ترامپ منتشر گردیده است. این خبر جعلی است ولی شایعه نیست بلکه فیک نیوز است.

در خصوص زمینه‌های ظهور و بروز فیک نیوزها و اخبار جعلی، شرایط جامعه ها و ابزارهای تولید و نشر اخبار جعلی، عوامل اجتماعی موثر در گسترش فیک نیوزها و... صاحب نظران رسانه ای، سیاسی، جامعه شناسان و متخصصان حوزه های مختلف از دید خود مباحثی را مطرح و برای مقابله با آن نیز نظریه ها و راه حل هایی از جمله ایجاد و افزایش سواد رسانه ای اقشار مختلف جامعه، شفافيت در عملكردهاي همه آحاد جامعه و بخصوص مسئولان و افرادي كه داراي محبوبيت و يا جايگاه اجتماعي هستند، استفاده از فيلم و عكس، صداوتصوير هاي خبري در انتشار اخبار با حساسيت و اطلاعات مهم، استفاده از منابع خبري موثق(هرچند برخي از اين منابع خود به نوعي منتشر كننده اخبار جعلي مي توانند باشند)، ايجاد سايت هاي شناسايي كننده فيك نيوزها و شايعات و اطلاع رساني واقعي در اين خصوص و كمك به توليدكننده ومصرف كننده اخبار براي تمييز دادن اخبار و اطلاعات صحيح از فيك و جرم انگاري بعنوان عاملي مهم در بازدارندگي توليد و انتشار يافتن اخبار فيك معرفي شده است ولي با توجه به اينكه نگارنده بدنبال ابعاد حقوقي اين موضوع بوده لذا جرم نگاري را محور مطلب خود قرار داده و از صاحبنظران در حوزه های مختلف رسانه ای، اجتماعی و فرهنگی دعوت می کند موضوع شایعه اخبار جعلی فیک نیوز را از منظر خود و عوامل ظهور و بروز و چیستی و اجتماعی و راههای مقابله با آن را مورد ارزیابی و در نهایت ارائه راهکارهای عملی مورد بررسی قرار می دهد.

در كشور ما نيز با كمي تآمل در رسانه ها اخبار جعلي فراواني را خواهيم ديد كه متناسب با فضاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي كشور توسط عوامل و رسانه هاي داخلي و خارجي ايجاد مي شود.

البته همان گونه كه در صدر مطلب ذكر شد شايعات يا اخبار جعلي متناسب با شرايط زماني، جغرافيايي و حوادث خاص توليد و بازنشر و توزيع مي شود كه در جامعه رسانه اي ايران عمده فيك نيوزها متعلق به افراد فرهنگي جامعه شامل هنرمندان سينما و تلوزيون، ورزشكاران، خبرنگاران و در بخش هاي ديگر فعالان و مجموعه هاي سياسي است.

اخبار جعلي مرگ هنرمندان، دستگيري و يا ازدواج ها و فرار آنها اخباري جعلي است كه كم وبيش هرروزه با آنها سروكار داريم كه همه آنها نيز برضد افراد نيست بلكه برخي اوقات شاهد هستيم كه اخبار جعلي به هر نحوي كه منتشر مي شود گاها به سود افراد است و آنها را از گوشه نشيني و حاشيه بودن به صدر اخبار و شبكه هاي مجازي منتقل مي كنند.

اينجا است كه خلاء قانوني كاملا مشهود و نيازبهجرم انگاري پيرامون اخبار جعلي مشخص است؛ البته قانون برخورد با شايعات در قانون مدني ايران وجود دارد ولي مصداق شدن شايعات به اين قانون بايستي داراي شرايطي باشد كه در متن قانون به آن اشاره شده است ولي اخبار جعلي را شامل نمي شود.

ماده698ق.م.ا عنوان مي كند: هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا‌توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل‌قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به‌غیر وارد شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود.

یعنی اولا باید اکاذیب به قصد اضرار باشد ولی در بسياري از اخبار جعلی قصد تخریب نیست بلکه همانگونه که بیان شد با هدف منفعت طلبی یک فرد، جمع و یا نظام سیاسی در کار است و به نوعی به کسی ضرر وارد نمی شود برعکس افرادی از آن نفع هم می برند دوم اینکه برای رسیدگی به این موضوع نیازمند شاکی خصوصی است حال آنکه وقتی از انتشار خبر جعلی کسی متضرر شود و یا حداقل كسي مدعی و شکایت نکند آن وقت فرد و یا مجموعه و رسانه منشترکننده خبر جعلی مورد تعقیب و مجازات بازدارنده قرارنمی گیرد که در اینجا ضرورت وجود قوانین بازدارنده در موضوع اخبار جعلی بیش از پیش احساس می شود.

بعد از بررسی اخبار جعلی در فضاهای فرهنگی همان گونه که بیان شد فضای سیاسی و اجتماعی نیز متناسب با شرایط زمانی و جغرافیای در هر شرایطی آمادگی و استعداد ایجاد و نشر اخبار جعلی را دارد.

بعنوان نمونه انتشار اخبار جعلي در ايام انتخابات يكي از اين زمان ها است كه همواره جوامعه مثل كشور ما كه در حال توسعه مي باشند همواره مورد آسيب اين گونه مباحث بوده و هستند البته اين موضوع و آسيب پذيري مختص ايران نيست و در كشورهاي غربي و به اصطلاح متمدن نيز اين آسيب وجود دارد اين آسيب چه بسا از آسيب كشورهايي چون ايران بيشتر است.

در تحقیقی که توسط مریم سلیمی و سیدغلامرضا فلسفی در 23 آبان 96 به همت دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها منتشر شده اشت در خصوص اخبار جعلی در انتخابات دور اول پیروی ترامپ می گوید: انتشار اخبار جعلی از طریق تارنماهایی که رد ولس ثبت شده بودند اکثرا در حمایت یا درباره ترامپ بود. مثلا در این باره که پاپ رم از ترامپ به عنوان بهترین امزد حمایت کرده است.

و یا عنوان می کند اولین فرد منتشرکننده اخبار جعلی در ولس دیمیتر با تام مستعار ریانوستی است و هدف او تولید اخبار داغ به منظور کسب درآمد با استفاده از سرویس آگهی ها بوده است.

در این پژوهش 5 خبر جعلی برتر در انتخابات آمریکا بیان می شود و با ارائه گزارش آماری جذب مخاطب فیس بوک برای 20 اخبار انتخابات آمریکا را بدین گونه اعلام می کند.

اخبار جعلي توانسته اند 8 ميليون و 700 هزار نفر و اخبار جريان اصلي 7 ميليون و300 هزار را جذب كنن. اين امر نشان مي دهد جامعه اي مثل جامعه آمريكا كه خود را متمدن و رسانه اي مي دانند چقدر جذب اخبار كذب مي شوند و در اين زمينه آسيب پذير هستند.

حال در كشور ما نيزكه به طور ميانگين از ابتداي انقلاب اسلامي هرسال يك انتخابات برگزار شده است و دشمنان خارجي و عوامل داخلي پيدا و پنهان آنها و حتي برخي از افراد براساس منفعت طلبی و اهداف خاص و یا طرفداری از یک مجموعه و گروه و فرد اقدامه به انشتار اخبار جعلی کرده و خواهند کرد لذا لازم است قانون گذار با استفاده از اختیار قانون گذاری خود با جرم انگاری، زمینه پیشگیری و مبارزه با عوامل انتشار اخبار جعلی، نشر و رویج آنها و برخورد با عاملان مستقیم و غیرمستقیم و ابزارهاي آنها را در دستور کار قراردهد تا هزینه ایجادو انتشار اخبار جعلی را بالا ببریم که البته توجه این موضوع نیازمند تشکیل کمیته های تخصصی از فعالان رسانه ای جامعه شناسان و حقوقدانان است.

و دوم اینکه تدوین و انتشار منشور اخلاق انتخابات اقدامی پسندیده بود که توسط وزارت کشور تدوين و منتشر شده و بایستی به قانون تبديل و همه داوطلبان انتخابات و فعالان سیاسی ملزم به رعایت آن شوند.

مهدی حکمتی

منبع: تابناک
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار