فروش ۳۰ درصد سهام عدالت از فردا در بانک‌ها آغاز می‌شود/ ۷ شرط مهم در فرم تقاضای فروش در شعب بانکی/ تفاوت آزادسازی مستقیم و غیرمستقیم در این روش چیست؟

نهم اردیبهشت ماه 99 رهبر معظم انقلاب با صدور ابلاغیه ای ضمن موافقت با درخواست رئیس جمهور برای آزادسازی سهام عدالت، تاکید کردند دولت هرچه زودتر اقدامات مقتضی را به عمل آورد تا مردم سریعتر از منافع سهام خود بهره مند شوند.

به گزارش تابناک اقتصادی؛ رهبر انقلاب در متن ابلاغیه، با اشاره به تدوین و تصویب مقررات مورد نیاز جهت انتقال سهام به صاحبان سهام عدالت توسط شورای عالی بورس، اظهار داشتند این شورا نسبت به سهام باقیمانده در شرکت های سرمایه گذاری استانی، موظف است ضمن تشویق ماندگاری صاحبان سهام در شرکت های مذکور، از طریق مبادی ذیربط هرچه زودتر زمینه ورود آن شرکت ها را در بورس فراهم نماید.

بر اساس این گزارش، طبق آخرین آمارهای رسمی ذکر شده توسط پایگاه اطلاع رسانی سهام عدالت، مشمولان دریافت این سهام 49 میلیون و 148 هزار و 775  نفر می­ باشند که از این تعداد، 46 میلیون و 569 هزار و 483 نفر در قید حیات هستند.

همچنین تا پایان اردیبهشت ماه 1399، 49 شرکت در پرتفوی سهام عدالت حضور دارند که ارزش مقطع واگذاری آن ها 26 هزار و 636 میلیارد و 300 میلیون تومان بوده است و این رقم در آخرین روز اردیبهشت ماه 1399، به دلیل تورم اقتصادی و در پی آن رشد شاخص و افزایش قیمت سهام شرکت های بورسی سهان عدالت، به بیش از 470 هزار و 473 میلیارد تومان رسیده است که نشان از افزایش بیش از 17 برابری ارزش سهام عدالت دارد.

اما در پی موافقت رهبر انقلاب با آزادسازی سهام عدالت، سازمان خصوصی سازی اعلام کرد از صبح روز چهارشنبه دهم اردیبهشت ماه 1399، مقدمات آزادسازی این سهام با درج اطلاعات لازم در سامانه سهام عدالت به نشان www.samanese.ir فراهم شده است.

به طور خلاصه سهام دار با مراجعه به این سامانه با دو روش مستقیم و غیرمستقیم برای آزادسازی روبرو می شد. در همان روزهای نخست اجرای این سازوکار، متقاضیان با سوالات و ابهامات فراوانی مواجه شدند. از ابهاماتی از جنس کدام روش بهتر و مفید تر است تا در کدام روش امکان فروش سهام عدالت فراهم است.

مسئولان سازمان خصوصی سازی و مدیران مربوطه در وزارت اقتصاد، با پاسخ هایی سعی داشتند تا از هر دو روش به خوبی یاد کنند، اما با وجود توضیحات مسئولان، این مردم بودند که بر ابهاماتشان افزوده می شد.

بسیاری با توجه به تاکید سازمان خصوصی سازی مبنی بر داشتن کد بورسی برای فروش سهام از تاریخ 10 خرداد 99 به بعد، در تکاپوی گرفتن کد بورسی برآمدند تا بتوانند از هشتم خرداد ماه سال جاری، با سازوکاری که قرار بود از سوی شورای عالی بورس تعیین و ابلاغ شود، بخشی از سهام یا تمام سهام عدالت خود را در بورس عرضه کنند و در این شرایط سخت اقتصادی به پول نقد دست یابند. هرچند مسئولان تاکید داشتند که فعلا برای آزادسازی نیازی به کد بورسی نیست و این کد برای فروش سهام در بورس نیاز است.

اما از سوی دیگر، توصیه های مسئولان به نگه داشتن سهام عدالت و پرهیز از فروش آن بود. بسیاری هم به مردم توصیه داشتند که روش غیرمستقیم را انتخاب کنند تا در بلندمدت از سود بیشتری بهره مند شوند و تاکید داشتند تنها افرادی روش مستقیم را انتخاب کنند که اولا نیاز به فروش سهام عدالت در مقطع کنونی دارند و ثانیا از سازوکار فعالیت در بورس سررشته دارند.

در این میان، رئیس جمهور نیز در مورخه 17 اردیبهشت ماه 99 به نوعی به سازوکار ارائه شده اشاره و انتقاد کرد. حسن روحانی در جلسه هیات دولت از وزارت اقتصاد خواست که سهام عدالت را به سادگی برای مردم توضیح دهد. رییس‌جمهور در تشریح روش‌های مشخص شدن فروش یا نگهداشت سهام عدالت گفت: مردم باید بدانند دو تا راه دارند؛  اگر می‌خواهند سهام‌ شان را بفروشند و امروز به پول برسند و نیاز به پول دارند، آماده است و می توانند اعلام کنند که ما سهام خود را می خواهیم بفروشیم. سازوکار آن به راحتی آماده می‌شود که چگونه و چه روزی این سهام فروخته و پول آن به حساب‌شان واریز شود. عده‌ای هم ممکن است اعلام کنند که هم اکنون نیازی به پول ندارند و می خواهند سهام خود را نگهداری کنند و قصد فروش آن را ندارند و سالانه سود آن را دریافت کنند و اگر نیاز بود در آینده آن را بفروشند. این مسئله را به سادگی به مردم توضیح دهید. کسانی که خواهان فروش سهام عدالت هستند، بنویسند من خواهان فروش هستم و کسانی که خواهان عدم فروش هستند، بنویسند من خواهان فروش نیستم. وی ادامه داد: من خواهش می کنم وزارت اقتصاد و شورای بورس، خیلی روان و ساده و با یک شکل کاملا روشن به عنوان نمونه با یک پیامک به این 50 میلیون نفر خطاب کنند که عزیزان شما صاحبان این سهام هستید اگر نیاز به پول دارید و دلتان می خواهد بفروشید، گزینه آری و اگر نه، گزینه خیر را ارسال کنید. پاسخ یک آری یا نه است.

پس از این اظهارات، علیرضا صالح رئیس سازمان خصوصی سازی در نشست خبری با اشاره به مهلت 30 روزه برای مشمولان در خصوص نحوه آزادسازی سهام به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم اظهار داشت: تنها تا پایان ساعت 24 روز 8 خردادماه مهلت برای این موضوع وجود دارد.

همچنین پس از این نشست خبری، سخنگوی ستاد راهبردی آزادسازی سهام عدالت در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما با بیان اینکه کد بورسی برای 36 میلیون مشمول سهام عدالت صادر شده است گفت: بر اساس آخرین تصمیم کمیسیون فرعی شورای عالی بورس و اوراق بهادار، اگر افراد در نظام بانکی احراز هویت شده باشند، دیگر نیازی به احراز هویت مجدد برای دریافت کد بورسی نخواهند داشت. فهیمی افزود: لذا توصیه ما به افراد این است که با مراجعه به سامانه سهام عدالت و وارد کردن شماره شبا از احراز هویت مجدد برای دریافت کد بورسی معاف شوند.

این اظهارات در شرایطی بود که دارندگان سهام عدالت همچنان در انتظار تعیین سازوکاری ساده برای فروش یا نگه داشتن سهام عدالت بودند. همان گونه که رئیس جمهور در هفده اردیبهشت ماه به آن اشاره کرده بود.

در نهایت آنچه باعث تغییر فرآیند فروش سهام عدالت شد، مصوبه مورخ 30 اردیبهشت ماه شورای عالی بورس بود. بر این اساس، یکم خردادماه، وزارت امور اقتصادی و دارایی با عنایت به مصوبه 30 اردیبهشت ماه شورای عالی بورس طی اطلاعیه ای اعلام کرد:

"کلیه دارندگان سهام عدالت که قصد فروش قسمتی از سهام خود را دارند، می توانند از روز سه شنبه مورخ ۹۹/۳/۶ به شعب بانک هایی که قبلاً در آن دارای حساب بانکی بوده و شماره شبای آن حساب را به سازمان خصوصی سازی معرفی کرده اند، مراجعه و با تکمیل  فرم های مربوط نسبت به تکمیل سفارش فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت خود و تعهد نامه مربوطه، اقدام نمایند. این اطلاعیه می افزاید، پس از اتمام مهلت اعلام شده در سامانه سهام عدالت (۹۹/۳/۸ )از تاریخ ۹۹/۳/۱۰ بانک ها از طریق کارگزاری های خود یا کارگزاری های طرف قرار داد، به تدریج نسبت به فروش سهام متقاضیان در بورس اقدام و وجوه حاصله را در قالب توافق شده به حساب آنها واریز خواهند کرد."

با اعلام این خبر، بسیاری از سهام داران مشمول این طرح، دوباره با سوالات متعددی روبرو شدند.

در این خصوص، حسین فهیمی سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت در مصاحبه با خبرگزاری صدا وسیما گفت: "بر اساس آخرین جلسه شورای عالی بورس اجازه داده شد سهامدارانی که روش مستقیم را برای مدیریت سهام عدالت انتخاب کرده‌اند بتوانند ۳۰ درصد از دارایی‌های خود را به فروش برسانند. آزادسازی سهام از ۱۰ خرداد امکان پذیر خواهد بود و آن دسته از مشمولانی که قصد دارند از این امکان استفاده کنند می‌توانند از ششم خرداد به شبکه بانکی مراجعه و سفارش‌های فروش خود را از طریق بانک‌ها ثبت کنند و بعد از آزاد سازی ۳۰ درصد از سهام آن‌ها فروخته و به حساب آنان واریز می‌شود. افراد باید به بانک‌هایی مراجعه کنند که شماره حساب و شماره شبای خود را در سازمان خصوصی‌سازی ثبت کرده‌اند. کسانی که روش غیر مستقیم را انتخاب کرده اند از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی محدودیت فروش ندارند، اما ابتدا شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی باید در بورس پذیرفته شوند. این سهام از دهم خرداد به بعد بر اساس شرایط بازار به صورت یک جا و یا به صورت تدریجی از طریق کارگزاری و با رعایت مصالح مشمولان سهام عدالت به فروش خواهد رفت و وجوه آن به حساب افراد واریز می‌شود. سهام عدالت برای فروختن نیست بلکه برای نگهداری بلند مدت است و این امکان فروش به منزله تشویق افراد به فروش نیست بلکه تسهیلات و امکاناتی برای افراد است و این امکان فروش برای همیشه وجود خواهد داشت. حدود ۱۰ میلیون نفر روش مستقیم را انتخاب کرده اند و همچنان تا هشتم خرداد این امکان در سامانه سهام عدالت سازمان خصوصی سازی وجود دارد تا افراد روش مستقیم و یا غیر مستقیم را انتخاب کنند و اگر روش مستقیم انتخاب نشود فرض سامانه بر روش غیر مستقیم است."

تفاوت انتخاب روش مستقیم و غیرمستقیم در راهکار جدید دولت چیست؟

پس از این ابلاغیه، بسیاری از مشولان سهام عدالت که پیش از این یکی از دو روش مستقیم و غیرمستقیم را انتخاب کرده بودند با این سوال مواجه شدند که برای فروش سهام از طریق بانک، کدام گروه مجاز هستند؟

پاسخ به این سوال همانگونه که در اظهارات سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت به آن اشاره شد، این است که: سهامدارانی که روش مستقیم را برای مدیریت سهام عدالت انتخاب کرده‌اند می توانند ۳۰ درصد از دارایی‌های خود را به فروش برسانند. اما آن دسته از افرادی که روش غیر مستقیم آزادسازی سهام عدالت را انتخاب کرده اند می توانند به محض پذیرش شرکت های سرمایه گذاری آن استان در بورس و باز شدن نماد آن ها، درخواست وکالت فروش سهام عدالت را به بانک بدهند، با این تفاوت که در روش غیرمستقیم محدودیت 30 درصد وجود ندارد و افراد می توانند وکالت تمام سهام خود را به بانک ها بسپارند.

چه زمانی پذیرش شرکت های سرمایه گذاری استانی در بورس آغاز می شود؟

این مقام مسئول گفته است: هنوز کار پذیرش این شرکت ها در بورس تمام نشده و این شرکت ها هنوز بورسی نیستند، به محض اینکه نماد شرکت های سرمایه گذاری استانی در بورس باز شود، سهامدارانی که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده اند، بدون محدودیت درصد می توانند هم از طریق بانک و هم از طریق کارگزاری، سهام خود را بفروشند. به تدریج از دهم خرداد به بعد، استان به استان کار پذیرش شرکت های سرمایه گذاری استانی در بورس انجام می شود و امیدواریم پذیرش ها در کمتر از یک ماه انجام شود.

تمام سفارش ها در یک بانک تجمیع می شود

حسین فهیمی، سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت در پاسخ به سوال  به سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه ممکن است قیمت سهام، زمانی که بانک آنها را می‌فروشد کم یا زیاد باشد، آیا مبلغی که به حساب سهامدارها واریز می‌شود تفاوت دارد یا میانگینی از فروش سهام در نظر گرفته می‌شود؟ گفت: تمام سفارش‌ها در بانک تجمیع می‌شود و یک جا اعمال می‌شود گویی یک نفر در حال فروش سهام خود است.

وی ادامه داد: این فروش شبیه این است که یک نفر سهمش را برده است تا در بازار بفروشد یعنی بانک با یک سهامدار عادی، غیر از اینکه این سفارشات تجمیع می‌شود هیچ فرقی ندارد، بنابراین کارگزار، مصالح و منافع فروشندگان را در نظر می‌گیرد و اگر تقاضا برای خرید باشد این فروش را انجام می‌دهد و وجه را برای سهامدار واریز می‌کند.

آن گونه که در فرم درخواست فروش سهام عدالت مشخص شده است، در بند 7، متقاضی باید بپذیرد که حق هرگونه اعتراض در خصوص سهام انتخابی برای فروش به موجب این درخواست، زمان فروش سهام و روش انتخابی بر مبنای تعداد سهام یا ارزش ریالی سهام، قیمت فروش سهام و هزینه های قانونی کسر شده برای فروش سهام را از خود سلب و ساقط می کند.

این بند از آن جهت مهم و دارای ابهام است که اساسا نمادهای حاضر در پرتفوی سهام عدالت که در حال حاضر در بورس حضور دارند، از لحاظ ارزش گذاری و سوددهی متفاوت از یکدیگر هستند. ممکن است سهام داری در شرایط کنونی تقاضا داشته باشد که نماد بانک a را بفروشد و دیگر نمادها را حفظ کند، اما با سازوکار جدید، اصل شفافیت تا حدود زیادی مورد توجه سیاست گذار قرار نگرفته است و امکان انتخاب از سهام دار گرفته شده است.

همچنین از سوی دیگر، با وجود آن که در نگاه کلی این سازوکار از ایجاد صف فروش در بازار و تاثیر منفی بر شاخص جلوگیری می کند، اما نکته مهم تر آن است که مشخص نیست خریدار این سهام که قرار است به صورت تجمیعی در بورس فروخته شود، دارای چه شرایط و ضوابطی است. بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه نگران ایجاد فساد در دل این روش هستند، زیرا شورای عالی بورس به طور مشخص و شفاف، شرایط و ضوابط خریداری سهام عدالت تجمیع شده در روش بانکی را اعلام نکرده و همین عدم اطلاع رسانی تا به این لحظه، موجب ایجاد ابهاماتی از جنس آینده مدیریت این سهام در شرکت های حاضر در پرتفوی سهام عدالت را در ذهن فعالان بازار سرمایه ایجاد کرده است.