به
گزارش
تابناک یزد، «سیره» جهتِ سیر و عمل است. استعمال این کلمه (سیره) در مورد بیان روش و
طرز سلوک رسول اکرم(ص) و منطق و متدی است که عملاً به کار می‌برده است و نه
تاریخ و سرگذشت زندگی آن حضرت. برخی از کارهای آن حضرت جهت مخصوصی ندارد و
مقتضای شرایط خاص زمانی و مکانی است. در اینجاست که تأسی، لزوم بلکه معنی
ندارد. ولی بعضی دیگر جهتدار و هدفدار است و تأسی به آنها واجب شمرده شده
است که: لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة... (احزاب/ 21) ] و اما سیره
رسول اکرم(ص) در چند حوزه اجتماعی و سیاسی:[
الف. استفاده نکردن از جهل مردم در تبلیغ دین پیغمبر همیشه سعی می‌کرد عقلها را بیدار کند و به «چرا» و «به چه
دلیل» وادار کند، نه اینکه مردم را فقط به سکوت و تعبّد وا دارد. پیغمبر از
نقاط ضعف و از جهالت مردم استفاده نمی‌کرد و بلکه در برابر جهالت مردم
سکوت نمی‌کرد. به عبارت دیگر، بر نقاط قوّت مردم (مثلاً فکر و عقل و اراده و
بیداری آنها) تکیه می‌کرد نه بر نقاط ضعف آنها. چرا رسول خدا حاضر نشد
جهالت مردم را تثبیت کند آنگاه که در روز وفات فرزندش ابراهیم آفتاب گرفت و
مردم گفتند به خاطر فوت ابراهیم بود و حضرت فرمود: خورشید و ماه آیات
پروردگارند و برای فوت کسی نمی‌گیرند.
ب. مشورت در اداره حکومت
برای هیچ کس مثل رسول خدا زمینه استبداد و دیکتاتوری فراهم نبود
ولی او هرگز استبداد در امور اجتماعی نمی‌ورزید و کوشش می‌کرد مردم را به
دموکراسی عادت دهد. داستانها از مشورتهای رسول خدا هست. رأی و نظر و فکر و
عقیده مردم را محترم می‌شمرد، با آنها تبادل نظر می‌کرد با اینکه با عالَم
وحی متصل بود. پیغمبر در کارهای شخصی خود مشورت نمی‌کرد ولی در کار عموم
مشورت می‌کرد، چون طبع کار عموم این است که نظر و رأی آنها دخالت داده
شود.
ج. روش تبلیغ و دعوت
حضرت امیر درباره رسول خدا می‌فرماید: «طبیب دوّار بطبه، قد أحکم
مراهمه و أحمی مواسمه». رسول خدا را طبیب سیار و متحرک می‌خواند که به سراغ
مریضها می‌رفت. دیگر اینکه هم «مرهم» داشت و هم وسیله داغ و جراحی. دیگر
اینکه هر دوایی را در محل خود به کار می‌برد. تمام وسایلی که پیغمبر به کار
می‌برد در جهت بیداری مردم بود. یکی از خصوصیات او این بود که طبیبی بود
که سراغ بیمارهای خود می‌رفت. این خود تعلیمی است که نباید در داخل سنگرهای
خود عقب‌نشینی کرد، باید اسلام را در محیطهای بی‌دینی برد و از آنجاها به
نفع اسلام استفاده کرد.
د. عدم بهره‌گیری از وسیله نامقدس برای هدف مقدس سیاست دینی با سایر سیاستها فرق می‌کند. در هدفهای سایر سیاستها
«تعهد اخلاقی» در هدف وجود ندارد، لهذا در انتخاب وسیله آزادند. اما در
سیاست دینی چنین تعهدی هست، لذا از هر وسیله‌ای – ولو در مقابل دشمن –
استفاده نمی‌شود. پیغمبر اکرم هرگز در مقابل دشمن غدر نکرد، همچنان که جفا و
اعتداء نکرد. ]پیامبر اکرم در قبال مخالفان داخلی هم چنین سیاستی داشت.[
شرح صدر یعنی عقده و کینه شخصی نداشتن و تحت تأثیر احساسات و کینه‌توزی
قرار نگرفتن و همه مصلحت را رعایت کردن و بالاخره تنگ‌نظری و سخت‌گیری
نداشتن، عفوها و گذشتها در فتح مکه و جریانهای دیگر، این را نشان می‌دهد.
هـ . ساده زیستی و عدم تکلّف از جمله نکات برجسته سیره رسول اکرم(ص)، بلکه سیره همه انبیاء این
است که روش آنها روش زاهدانه است. بنده نفس نمی‌تواند آزاد کننده دیگران
از قید اسارت و بندگی باشد و هم اینکه فوق‌العاده زود به زانو درمی‌آید.
پیامبر اسلام به پول و مادیات و دبدبه و طنطنه، فوق‌العاده بی‌اعتنا بود.
لهذا با دست‌بوسی و برو و بیا مخالف بود.
منابع:
1. یادداشتهای استاد مطهری، ج 9
2. سیری در سیره نبوی