امام صادق علیه السلام میفرمایند:لقمان، حکمت را به خاطر مال و جمال و فامیل دریافت نکرده بود، بلکه او مردی پرهیزکار، تیزبین، باحیا و دلسوز بود. اگر دو نفر با هم درگیر میشدند و خصومتی پیدا میکردند، میان آنها آشتی برقرار میکرد.
لقمان با دانشمندان زیاد مینشست. او با هوای نفس خود مبارزه میکرد و…
او دارای عمری طولانی، معاصر حضرت داود واز بستگان حضرت ایّوب بود. او میان حکیم شدن یا حاکم شدن مخیّر شد و حکمت را انتخاب کرد.
از لقمان پرسیدند:چگونه به این مقام رسیدی؟ گفت: «به خاطر امانت داری، صداقت و سکوت دربارهی آنچه به من مربوط نبود».
امام صادق علیه السلام فرمود: «لقمان نسبت به رهبر آسمانیِ زمان خود معرفت داشت».
گرچه خداوند به او کتاب آسمانی نداد، ولی همتای آن یعنی حکمت را به او آموخت.
روزی مولای لقمان از او خواست تا بهترین عضو گوسفند را برایش بیاورد. لقمان زبان گوسفند را آورد. روز دیگر گفت:بدترین عضو آن را بیاور. لقمان باز هم زبان گوسفند را آورد.
چون مولایش دلیل این کار را پرسید، لقمان گفت:اگر زبان در راه حقّ حرکت کند و سخن بگوید، بهترین عضو بدن است وگرنه بدترین عضو خواهد بود.
در عظمت لقمان همین بس که خدا و رسول او و امامان معصوم علیهم السلام پندهای او را برای دیگران نقل کرده اند.
گوشهای از نصایح لقمان
۱*اگر در کودکی خود را ادب کنی، در بزرگی از آن بهره مند میشوی.
۲*از کسالت و تنبلی بپرهیز، بخشی از عمرت را برای آموزش قرار بده و با افراد لجوج، گفتگو و جدل نکن.
۳*با فقها مجادله مکن، با فاسق رفیق مشو، فاسق را به برادری مگیر و با افراد متّهم، همنشین مشو.
۴*تنها از خدا بترس و به او امیدوار باش. بیم و امید نسبت به خدا در قلب تو یکسان باشد.
۵*بر دنیا تکیه نکن و دل مبند و دنیا را به منزلهی پلی در نظر بگیر.
۶*بدان که در قیامت از تو دربارهی چهار چیز میپرسند:از جوانی که در چه راهی صرف کردی، از عمرت که در چه فنا کردی، از مال و دارایی ات که از چه راهی بدست آوردی و آن را در چه راهی مصرف کردی.
۷*به آنچه در دست مردم است چشم مدوز و با همهی مردم با حسن خلق برخورد کن.
۸*با همسفران زیاد مشورت کن و توشهی سفر خود را بین آنها تقسیم کن.
۹*اگر با تو مشورت کردند، دلسوزی خود را خالصانه به آنها اعلام کن. اگر از تو کمک و قرضی درخواست کردند، مساعدت کن و به سخن کسی که سنّ او بیشتر از توست، گوش فراده.
۱۰*نمازت را در اوّل وقت بخوان، نماز را حتّی در سختترین شرایط به جماعت بخوان.
۱۱*اگر در نماز بودی، قلب خود را حفظ کن.
۱۲*اگر در حال غذا خوردن بودی، حلق خود را حفظ کن.
۱۳*اگر در میان مردم هستی، زبان خود را حفظ کن.
۱۴*هرگز خدا و مرگ را فراموش مکن؛ امّا احسانی که به مردم میکنی یا بدی که دیگران در حقّ تو میکنند فراموش کن.
منبع: انتخاب شفقنا از کتاب تفسیر نور