برخی بحران ها مانند خشکسالی و بیماری های فراگیر زمان بر و قابل پیش بینی هستند اما برخی حادثه ها چون زمین لرزه، سیل و بهمن در آنی به وقوع پیوسته و در صورت نبود آمادگی لازم بسته به سطح وقوع (محلی، منطقه ای و ملی) می توانند منجر به خسارت های سنگین و جبران ناپذیری شوند.
همه ساله در کشورهای مختلف 43 بحران به وقوع می پیوندد؛ ایران جزو 10 کشور بلاخیز دنیاست و 34 حادثه غیرمترقبه را به خود می بیند و در این میان در استان اردبیل تاکنون شاهد 9 مورد بوده ایم که به ترتیب فراوانی شامل سیل، زمین لرزه، تگرگ، توفان، سرمازدگی، خشکسالی، آتش سوزی، رانش و رعد و برق است.
حادثه های غیرمترقبه ای که در این استان به ترتیب میزان خسارت رخ داده عبارت است از سیل، خشکسالی، سرمازدگی، تگرگ، توفان، زمین لرزه و رانش زمین که به عقیده کارشناسان پدیده هایی مانند خشکسالی به دلیل تناوب وقوع باید از دسته بحران خارج و تغییر اقلیم در نظر گرفته شود.
در این میان حادثه هایی مانند سیل و زمین لرزه گرچه به ندرت با شدت زیاد رخ می دهند اما دامنه تخریب و خسارت هایی که به بار می آورند باعث می شود تا نتوانیم از کنار آنها به سادگی بگذریم.
مجموعه ای با ماموریت آموزش، پیشگیری و اقدام پس از وقوع برای چنین حادثه هایی ایجاد شده که خبرنگاران ایرنا برای اطلاع از کم و کیف فعالیت های آنها به خصوص در زمینه آموزش و پیشگیری به گفت و گو و کنکاش با مدیرکل مدیریت بحران استان اردبیل پرداختند.
سه هزار و 446 کیلومتر طول رودخانه ها و مسیل های استان اردبیل بوده و در مجموع یک هزار و 81 گسل در این استان وجود دارد که همین امر نقطه آغاز این نشست تفصیلی با 'علی اسلامی' شد.
**ایرنا:آقای اسلامی استان اردبیل از جمله مناطق حادثه خیز کشور است لطفا به صورت خلاصه به تعداد حوادث غیرمترقبه در استان اردبیل و میزان خسارت جانی و مالی ناشی از آن اشاره ای داشته باشید .
***مدیرکل مدیریت بحران استان اردبیل: از سال 1374 تا کنون 431 حادثه طبیعی را در استان شاهد بودیم که 844 نفر بر اثر وقوع آنها جان خود را از دست داده و 32 هزار و 448 میلیارد ریال زیان مالی وارد شده است.
بیشترین فراوانی ها شامل 207 مورد سیل و 75 مورد زمین لرزه بود که به منظور پیشگیری در جهت کاهش خسارت های ناشی از وقوع آنها اقدام های موثری صورت گرفته است.
**ایرنا: بارش های تند و برخی آبگرفتگی های چند روز گذشته در استان حوادث مرگبار سیل در برخی از شهرستان ها در سال های گذشته را در ذهن متبادر می کند، با وجود اینکه استان اردبیل به خصوص طی سال های اخیر با خشکسالی های پیاپی روبرو بوده اما این امر مانع وقوع سیل نشده؛ میزان وقوع سیل، خسارت های آن و اقدام های پیشگیرانه صورت گرفته را بیان کنید.
***علی اسلامی: سیل از جمله حوادث غیر مترقبه خسارت بار در استان اردبیل بشمار می رود ، تا کنون 69 نفر به دلیل جاری شدن سیل در استان جان باخته اند و چهار هزار و 440 میلیارد ریال خسارت مالی در برداشته است که 138 میلیارد و 890 میلیون ریال آن متوجه بخش کشاورزی و دامی بود.
برای پیشگیری از وقوع سیل طرح های آبخیزداری و جنگلکاری(گرچه برابر با تخریب ها نیست) انجام می شود و از طرفی هم منابع طبیعی به تجهیزات مهار آتش در جنگل 'روت فایر' مجهز شده است.
همچنین احداث بندهای انحرافی، سدهای زیرزمینی، زودبازده و معیشتی انجام و در این جهت یک هزار و 830 کیلومتر حد و حریم بستر رودخانه ها تعیین، 112 کیلومتر لای روبی و بازگشایی و حدود 73 کیلومتر ساماندهی شده است.
برای ساماندهی رود ارس 350 میلیارد ریال و 700 میلیارد ریال برای جلوگیری از خاکشویی اختصاص یافته اما کار زیاد است و همچنان باید فعالیت ها ادامه یابد.
**ایرنا: جاری شدن سیل در شهرها، آب گرفتگی معابر و نشست زمین یکی از مشکلات جدی است؛ در این زمینه چه تمهیداتی در نظر گرفته شده؟
***مدیرکل مدیریت بحران استان اردبیل: به منظور انجام اقدام های پیشگیرانه در زمینه جاری شدن سیل، شهرداری ها ملزم به ارایه طرح جامع مدیریت آب های سطحی شده اند که هشت مورد کار شد اما در اردبیل نتوانستیم زمینه را فراهم کنیم.
احساس می شود در ساماندهی رودخانه بالیخلو بسیاری مسایل رعایت نمی شود که در صورت وقوع حادثه می تواند مشکلات جدی ایجاد کند؛ از جمله به نظر می رسد عمق رودخانه متناسب با حجم آبی که پشت سد یامچی ذخیره شده، نیست و تاکنون نیز به دلیل کمبود آب امکان آزمایش ظرفیت بالیخلو در شرایط بحرانی فراهم نشده است.
شهرداری ها باید به صورت عملی کار کرده و بحران ها را جدی بگیرند وگرنه با مشکل روبرو خواهیم شد و مشکلات کنونی تنها با تعویض جوی ها حل نمی شود.
نشست دشت اردبیل نیز یکی از مشکلات اساسی آینده است اما باور نمی کنیم این امر می تواند روزی رخ دهد در حالی که 90 کیلومتر رودخانه در آن جریان دارد و بافت آن شن و ماسه است.
طی سال های اخیر شاهد کاهش آب های سطحی و برداشت غیرمجاز در این منطقه بودیم در حالی که برای استحکام چنین بافتی باید در آن آب جریان داشته باشد، با توجه به این شرایط در صورت بارش شدید یا زلزله زمین نشست خواهد کرد.
برای مقابله با این شرایط آب منطقه ای کارهای خوبی انجام داده از جمله با کمک دادگستری نسبت به جلوگیری از برداشت ها و حفر چاه های غیرمجازاقدام کردند اما در نهایت مردم خود باید به این سطح از آگاهی برسند چرا که بازگشت به گذشته و احیای کامل عملی نیست اما دست کم از این پس نباید بگذاریم فاجعه عمیق تر شود.
********************
استان اردبیل؛ گاهی غرق آب و گاهی تشنه
به گزارش ایرنا، در 10 شهرستان استان اردبیل در مجموع سه هزار و 446 کیلومتر روخانه و مسیل جاریست.
از طرفی این استان به دلیل قرارگرفتن درمسیر ورود سامانه های ناپایدار از شمال غرب کشور، هجوم هوای سرد سیبری از شمال و تغذیه رطوبت دریای خزر بارش های رگباری باران تا 20 میلیمتر طی 30 دقیقه را در کنار وزش توفان و سرمازدگی در طول سال تجربه می کند.
به گفته کارشناسان به دلیل نبود رادار هواشناسی و ایستگاه جو بالا که بتواند هوای استان را پایش کند، ابهامات قابل ملاحظه در مورد ساختار منطقه ای و محلی گردش جو و الگوهای همدیدی وجود دارد که منجر به وقوع بارش های رگباری می شود.
با وجود همه اینها بخش کشاورزی به عنوان نقطه اتکای اقتصاد استان اردبیل، به میزان قابل توجهی از ناحیه خشکسالی طی سال های اخیر زیان دیده است.
**ایرنا: جنا ب اقای اسلامی در ادامه بحث به موضوع بحران خشکسالی و خسارت های ناشی از آن در استان اردبیل اشاره ای داشته باشید .
*** مدیرکل مدیریت بحران استان اردبیل: با وجود اینکه خشکسالی سه درصد حوادث غیرمترقبه را تشکیل می دهد اما 29 درصد از مجموع خسارت ها را به خود اختصاص داده است.
این استان از سال 1374 تا 94 به دلیل وقوع خشکسالی حدود 12 مورد خسارت را به خود دید و از این ناحیه 9 هزار و 235 میلیارد ریال زیان مالی وارد شد.
میزان پراکنش بارندگی در زمان مورد نیاز برای کشاورزی به خصوص طی سال های اخیر مناسب نبوده به طوری که مهرماه سال گذشته 27 میلیمتر بارش داشتیم در حالی که این میزان طی سال جاری به سه میلیمتر رسیده است.
در قانون جدید خشکسالی از فهرست بحران ها خارج شده و باید با برنامه ریزی با شرایط جدید هماهنگ شده و با آن مقابله کنیم.
هم اکنون 93 درصد آب تولیدی در بخش کشاورزی و هفت درصد به صورت آشامیدنی و صنعتی مصرف می شود در حالی که بهره وری آب مصرفی در بخش کشاورزی تنها 40 درصد است و باقی آن هدر می رود.
اگر تنها 10 درصد در این بخش صرفه جویی کنیم، مشکل کمبود آب آشامیدنی نیز برطرف می شود که این امر با برنامه ریزی از جمله استفاده از روش های آبیاری نوین و اصلاح الگوی کشت امکان پذیر است.
این امر با سیاست های حمایتی دولت و همراهی مردم شدنی است و در کارگروه های تخصصی بررسی می شود؛ در زمینه اصلاح روش های آبیاری دولت تا 85 درصد تسهیلات پرداخت می کند و جهاد کشاورزی با کمک کشاورزان باید بر روی کشت گونه های مناسب و سازگار با اقلیم منطقه کار کند.
**ایرنا: بخشی از مدیریت بحران وابسته به اعتبارات و تجهیزات مناسب است؛ شرایط استان اردبیل را از این نظر چگونه ارزیابی می کنید؟
***علی اسلامی: 45 میلیارد ریال طی سال 1392 و برای امسال هم 88 میلیارد ریال اعتبار برای پیشگیری از حوادث غیرمترقبه به مدیریت بحران استان اردبیل تخصیص داده شد.
سال گذشته طی سفر رییس جمهوری به استان اردبیل 830 میلیارد ریال ابلاغ و 753 میلیارد تخصیص داده شد که 530 میلیارد ریال آن برای تامین آب و حدود 150 میلیارد ریال هم برای خرید تجهیزات اختصاص یافت.
با این اعتبار تامین زیرساخت ها برای رادار هواشناسی، خرید تجهیزات مهار آتش 'روت فایر'، نردبان 52 متری برای شهرداری اردبیل و تجهیزات تگرگ زدایی هزینه شد که سال گذشته در شهرستان مشگین شهر به صورت آزمایشی و امسال نیز در شهرستان خلخال اجرا می شود.
همچنین سرویس بهداشتی، نانوایی، جایگاه سوخت و پست برق سایر خریداری شد که در صورت بروز بحران برای اسکان حادثه دیدگان با مشکلی روبرو نشویم.
سه پایگاه چند منظوره مدیریت بحران در شهرستان های مشگین شهر، پارس آباد و خلخال نیز رو به اتمام بوده و نیز احداث آشیانه بالگرد امدادی که برای سال جاری هنوز اعتبار مورد نیاز ابلاغ نشده است.
**ایرنا: به جز اعتباری که طی سفر کاروان تدبیر و امید اختصاص یافته، آیا اعتبار مدیریت بحران نیازهای موجود استان را پوشش می دهد؟
***مدیرکل مدیریت بحران استان اردبیل: بر اساس برنامه پنجم توسعه باید پنج درصد از بودجه عمومی دولت در مدیریت بحران هزینه شود که بر این اساس اگر سهم استان ها را برابر در نظر بگیریم، باید حدود سه هزار میلیارد ریال به استان اردبیل اختصاص داده شود.
با اینکه در زمینه مدیریت بحران قانون تصویب شده و به نوعی زیر مجموعه وزارت کشور است اما پول ها در جای دیگری هزینه می شد و هزینه کرد آن نیز با نظر معاون نظارت راهبردی ریاست جمهوری صورت می گرفت.
در قانون جدید تلاش می شود تا وزارت کشور هم برای تصمیم گیری در مورد نحوه هزینه اعتبارات مدیریت بحران دخیل باشد.
**ایرنا: به عنوان آخرین سوال، آموزش و پیشگیری پیش نیاز مدیریت بحران و کاستن از میزان خسارت ها به خصوص تلفات جانی عنوان می شود؛ در این زمینه چه اقدام هایی صورت گرفته است؟
***علی اسلامی: مقاوم سازی واحدهای مسکونی روستایی، مدرسه ها، تعیین مرکزهای درمانی جایگزین، احداث سیل بندها، جنگلکاری و خرید تجهیزات بخشی از فعالیت هاست.
در شورای هماهنگی مدیریت بحران 14 کارگروه تخصصی داریم که 2کارگروه وظیفه آموزش را برعهده دارد که مسوولیت یکی از آنها بر عهده جمعیت هلال احمر استان است که به صورت مستمر در زمینه آموزش از جمله در مدارسه ها فعالیت می کند و در سطح شهرستان ها نیز آموزش های عمومی تخصصی امداد و نجات ارایه می شود.
تشکیل ستاد مدیریت بحران در شهرداری ها با توجه به سکونت 64 درصد جمعیت استان در شهرها، بیمه کشاورزی و واحدهای مسکونی و تجاری، بیمه اموال منقول و غیرمنقول دستگاه های اجرایی، تشکیل ستاد خشکسالی، دوگانه سوز کردن سیستم های حرارتی نانوایی ها و دستگاه های دولتی و تجهیز مرکز پایش مدیریت بحران استان از دیگر برنامه هایی است که پیگیری می شود.
حادثه های غیرمترقبه و امکان وقوع آنها را باور نداریم و حادثه هایی که پیش تر رخ داده را به سرعت فراموش می کنیم در حالی که باید مردم و مسوولان در این زمینه حساس و آماده باشند؛ برای تحقق این مهم برگزاری مانور به جای شعار و مانورهای از پیش تعیین شده باید در دستور کار قرار بگیرد.
باید فرهنگ آمادگی برای رویارویی با حادثه های غیرمترقبه نهادینه شود و در این زمینه آموزش به خصوص آموزش همگانی اهمیت بالایی دارد؛ کارگروه اطلاع رسانی با مسوولیت صدا و سیما و همکاری هلال احمر باید به طور جدی وارد عمل شوند.
**ایرنا
از وقتی که در اختیار ایرنا دادید متشکریم .
گفت و گو : محمد ملاحمزه زاده - سیفعلی موسی زاده