گروه استان‌ها- مائده اسفندمز: ماسوله، این شهر پلکانی و زنده، تاریخی هزارساله دارد. در ۵۵ کیلومتری فومن در غرب گیلان قرار گرفته و در طول سال، شاهد خیل عظیم گردشگران ایرانی و خارجی است. به ویژه در تعطیلات نوروزی و تابستان که هوای مطبوع جنگل، رودخانه و دشت‌های منتهی به این شهرک تاریخی هر گردشگری را سرمست می‌کند.
این شهرک تاریخی در دره رودخانه‌ای که سرچشمه‌های آن نزدیک دومین قله بلند کوه‌های طالش (ماسوله داغ با ارتقاع سه هزار و ۵۰ متر) است، قرار دارد. ارتفاع ماسوله از سطح دریای آزاد هزار و ۵۰ متر و اختلاف بین پایین‌ترین و بالاترین نقطه این شهر کوهستانی بیش از ۱۲۰ متر است.
در ماسوله آمیزه‌ای از فرهنگ‌های سه گانه طالش، ترکی و گیلکی دیده می‌شود و طبیعت سه گانه جنگلی، مرتعی و کوهستانی، فرهنگ و تمدن خاصی را در این شهرک تاریخی به وجود آورده که اولین نمایه کالبدی آن، شهرسازی و معماری خاص ماسوله است.
وسعت ماسوله معادل ۱.۶هکتار و در چهار محله خانه بر، کشه سر، اسد محله و مسجدبر شکل گرفته است.
گردشگران نوروزی در ماسوله
در تعطیلات نوروزی، ورودی شهرک تاریخی ماسوله با تراکم بالای خودروهای مسافران مواجه است اگرچه برای ورود به شهرک باید مبلغی به عنوان ورودی پرداخت کرد اما با وجود ترافیک مسیر منتهی به این شهرک تاریخی، صف طولانی مشتاقان ورود به این شهرک پلکانی ادامه دارد.
با ورود به شهرک، به پارکینگی هدایت می‌شوید که دست کمی از پارکینگ‌های طبقاتی کلانشهرها ندارد.
با وجود وسعت کم شهرک تاریخی ماسوله، با تهمیداتی که مدیریت شهری این شهرک اندیشیده، خودروهای مسافران به مسیرهایی در حاشیه ماسوله رودخان هدایت می‌شوند که از مرتفع‌ترین جای شهر همچون پارکینگی طبقاتی است که خودروها ردیف به ردیف کنار هم در آن پارک شده‌اند.
با اولین قدمی که به شهرک تاریخی ماسوله می‌گذاریم با مغازه‌های صنایع دستی مواجه می‌شویم که به نمایندگی از همه استان‌ها و حتی کشور چین، اجناسی می‌فروشند. اگرچه این معضل بازار صنایع دستی تمام کشور را درگیر خود کرده است اما جلوه رنگارنگی را در ابتدای ورودی شهرک به وجود آورده و آن چشم نواز کرده است.
برای رسیدن به داخل شهرک یا باید طی کردن مسیر پله‌ای را انتخاب کرد و یا مسیر نه چندان راحتی که شیب شهرک را بیشتر به رخ مسافران و گردشگران می‌کشد.
گذشتن از پله‌ها و طی کردن مسیرهای باریکی که کوچه‌های شهرک را تشکیل می‌دهند و در عین حال پشت بام خانه‌های ساکنان هستند، شوق رسیدن به بازار را بیشتر می‌کند.
در میانه گذشتن از پله‌ها که نفس برخی گردشگران را می‌گیرد، عروسک‌های بافتنی رنگارنگ توسط زنان ماسوله به فروش می‌رسد. این عروسک‌ها که اغلب دستبافت هستند همگی یک شکل بوده اما رنگارنگی لباس‌هایشان چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
قیمت عروسک‌ها اندک بوده اما برای زنان ماسوله‌ای منبع درآمدی خوبی محسوب می‌شود. هر عروسک پنج هزار تومان. حال اگر لباس شاخصی بر تن عروسک باشد هزار تا دو هزار تومان بر قیمت آن افزوده می‌شود.
عروسک بافتنی که تور عروس بر سر کرده نیز از جدیدترین مدل‌های عروسک ماسوله است که امسال به بازار عرضه شده و هوش و حواس دخترکان خردسال را به خود جلب می‌کند.
گشتی در بازار ماسوله
شنیدن هیاهوی بازار پررونق ماسوله، سختی گذشتن از پله‌های تنگ و خاکی را برای گردشگران کمرنگ می‌کند و نوید خرید کردن را می‌دهد. بازار ماسوله از چهار طبقه تشکیل شده که هر چهار محله به‌طور مستقل به بافت بازار شهر ارتباط بی واسطه‌ای دارند. وجود بیش از ۱۲۰ واحد تجاری در محدوده بازار آن، بیش از شش کاروان سرا، دو حمام قدیمی، بیش از ۳۳ چشمه عمومی، ۱۰ مسجد و پنج امام زاده حاکی از رونق و شکوفائی این شهر در دوره‌های اخیر دارد.
جمعیت ماسوله طی ۶۰ سال گذشته از حدود سه هزار و ۵۰۰ نفر به ۹۰۰ نفر کاهش یافته است اما ساکنان اصیل این شهرک تاریخی که در تهران، خارج از کشور یا شهرهای دیگری چون رشت ساکن هستند معمولاً در تعطیلات بهاری یا تابستانی به منازل خود باز می‌گردند.
در مغازه‌های بازار ماسوله همه چیز پیدا می‌شود. در وسعت محدود و راسته‌ای که طبقه‌ای از شهرک را به خود اختصاص داده است هم اجناس صنایع دستی به خوبی جلوه نمایی می‌کنند و هم گیاهان دارویی. هم عطر کتاب می‌آید و نوای موسیقی سنتی و هم بدلیجاتی از جنس نقره. اگرچه در گوشه‌ای از بازار پیرمرد چلنگر در حال تیز کردن ابزارآلات است اما سروصدای دعوت شاگردان غذاخوری‌های روباز بازار همه این صداها را در خود گم می‌کند.
فروش آش دوغ، آش رشته، باقالی پخته، سرو انواع چای بر روی نیمکت‌های رنگارنگ شده از گلیم‌ها، آن هم در هوای باز و تازه ماسوله، هر گردشگری را وسوسه می‌کند که اندکی از خستگی طی کردن پله‌ها را با نشستن بر روی این نیمکت و تخت‌ها در کند.
طبقه بالایی بازار که به وسیله پله‌ها به هم متصل است هر مسافری را به هیجان می‌آورد. رسیدن به عرصه‌ای پهن‌تر از راسته پرهیاهوی بازار و تماشای شهرک و مسافران و همان پارکینگ طبقاتی طبیعی در حاشیه ماسوله رودخان چشم نواز است. اگرچه در کنار همه این دیدنی‌ها، باید وجود موزه حیات وحش ماسوله را نیز اضافه کرد.
عرضه دیزی سنگی، سرو انواع کباب و همینطور شیرینی‌های خوشمزه تنها شیرینی فروشی شهرک که توسط یک بانو هدایت می‌شود بر جذابیت این طبقات ماسوله می‌افزاید.
ماسوله؛ شهر پلکانی
بازگشت از میان طبقات ماسوله به پایین شهرک از میان خانه‌هایی که تلاش شده سبک و معماری خود را حفظ کنند نیز جذاب است. خانه‌ها بیشتر دو طبقه و به ندرت یک و یا سه طبقه هستند.
دالان، سیاهچال، انبار، پله‌های بلندی که طبقه همکف را به طبقه دوم می‌پیوندد، پشن که همان توالت باشد، هال که به زبان محلی به آن چغم می‌گویند، اتاق نسبتاً بزرگی که محل پذیرایی میهمان است، اتاق کوچکتری که نشیمن‌گاه دائمی ساکنان خانه است و سومه که مقر زمستانی خانواده است به اضافه تالار که عبارت از ایوان کوچکی است قسمت‌های یک خانه بزرگ و کامل را در ماسوله تشکیل می‌دهد.
خانه‌های کوچکتر ساده‌تر هستند و فضای کمتری دارند. در ماسوله، ساکنان، خانه‌های خود را با خشت و سنگ و تیرهای چوبی و سرخس وحشی می‌ساختند. سرخس وحشی یا به زبان محلی خرف به‌طور خودرو در ماسوله و اطراف آن به فراوانی می‌روید و عایق آب است.
اکثر ماسوله‌ای‌ها سالی یک بار روی بنای خانه‌های خود را با گلی زرد و بام آن را با گل کبود که هر دو از کناره ماسوله رودخان به دست می‌آید، اندود می‌کنند.
زیارت امام زاده عون ابن محمد حنیفه که دارای ارزش و احترام بالایی است و همه ساله در ایام ماه محرم اهالی مناطق اطراف نیز برای برگزاری مراسم عزاداری به این امامزاده می آیند نیز مورد توجه و زیارت گردشگران قرار می گیرد.
ورود به بقعه امامزاده از دو طرف شهرک امکانپذیر است بدین صورت که هم زمانی که از مسیر پلکانی شهر را طی کنید و هم از مسیر خاکی در هر دو سو، ورودی امامزاده وجود دارد و هر گردشگری می تواند برای زیارت وارد بقعه شود.
اما جذابیت های ماسوله به همین ها خلاصه نمی شود بلکه با رسیدن به پایین شهرک، وجود رستوران های مدرن تر و هتل ها بیشتر به چشم می خورد. اگرچه همچون دربند تهران حضور پرشور فروشندگان انواع ترشی جات در مسیر غیرپلکانی شهرک دیدنی است اما رسیدن به آبشار ماسوله نیز حال و هوای بهاری را صد چندان می‌کند.
طبیعت زیبای ماسوله با خروشیدن آبشاری که کمی انطرف تر از شهرک قرار گرفته و مسیر آن از دو طرف به صورت طبیعی با سنگ های بزرگ و مسیر دیگر با نرده کشی در حاشیه رودخانه و با سنگریزه هایی برای عبور مسافران و گردشگران مهیا شده باعث می شود که گردشگران به راحتی تا زیر آبشار رفته و لطافت و خنکی آبریزه های آبشار را به خوبی حس کنند.
گرفتن عکس یادگاری در زیر آبشار در رنگارنگی تلالوی آفتاب، زیباترین عکس های بهاری گردشگران را در تعطیلات نوروزی ثبت کرده و گذراندن روزی بهاری در هوای مطبوع ماسوله و بازدید از این شهرک زنده و تاریخی می تواند خاطره ای خوش را در ذهن مسافران نوروزی رقم بزند.