هرچند پاییز امسال و به خصوص دهه اول آبان و دهه پایانی
آذر از روزهای پربرف و سرما در اردبیل بودند ولی از آغاز زمستان در تمام
روزها آسمان صاف بوده و هیچگونه بارشی در منطقه به وقوع نپیوسته است.
در
16 روزی که از چله بزرگ سپری می شود این فقط بادهای سرد و خشک هستند که
زوزه کشان با گذر از گستره دشت اردبیل مانند تازیانه ای بر سر و صورت
رهگذران فرود می آیند و نشانه ها از آن حکایت دارند که گویا آسمان به این
زودی تمایل به باریدن ندارد. در این مدت در اکثر روزها بادهای جنوب غرب که
در اصطلاح محلی به گرمیج موسوم است در منطقه اردبیل وزیده و درحالیکه ماهیت
آن افزایش دمای هواست ولی امسال از ابتدای زمستان تاکنون به شکل کم سابقه
با سوز و سرما همراه است.
این موضوع به همراه ضخامت زیاد و سنگینی برف
سبب شده است تا برفهایی که در پاییز باریده بودند هنوز دوام یافته و اکثر
گذرگاههای شهر نشانه هایی از برف و یخبندان را در خود داشته باشند. البته
همین وجود برف و نیز یخ زدگی سطح زمین های خاکی منطقه اردبیل بر اثر ادامه
حاکمیت هوای سرد علاوه بر پوشش مناسب برای محصولات کشاورزی از برخاستن گرد و
خاک و دانه های شن به هوا براثر تندباد نیز جلوگیری می نماید.
البته
صحبت از بی برف سپری شدن زمستان در منطقه اردبیل و قسمت وسیعی از کشورمان و
نگرانی در این باره شاید خیلی زود باشد چراکه هنوز زمان زیادی از این فصل
زیبا باقی مانده است.
آنگونه که نقشه های میان مدت هواشناسی نشان می
دهند هوای بدون بارش همراه با وزش باد و گاهی تندباد تا 25 دی ماه در منطقه
اردبیل ادامه می یابد و از هفته آینده به شکل نسبی بر گرمای هوا افزوده می
شود.
از ابتدای هفته پایانی دی ماه با تضعیف پشته ارتفاعی بر روی فلات
ایران راه برای نفوذ ناوه ها و توده های هوای بارشی به شمال ؛ شمال غرب و
باختر کشورمان باز می شود به گونه ای که از 25 ماه جاری تا آغازین روزهای
بهمن ماه دست کم سه موج عمیق و سرد سبب می شود تا ساکنان این سرزمین جلوه
های زیبای زمستان را شاهد باشند.
ولی این بی بارشی 16 روز
گذشته از چله امسال نیست که نگرانمان کرده بلکه بی هنجاری های مربوط به
پدیده های جوی است که در اکثر سال های اخیر هر از گاهی آنها را در گوشه و
کنار جهان شاهد هستیم.
ی چله آن سال ها
نمی گذرد که مردم اردبیل در اکثر سپیده دمها پس از برخاستن از خواب ؛ شهر
را در زیر انبوهی از سفیدی مطلق برف می دیدند. در آن سال ها نیز در چنین
روزهایی اغلب باد جنوب غرب یا گرمیج می وزید اما وزش آن در نهایت بیش از یک
هفته دوام نداشت و به دنبال آن با تغییر مسیر جریان وزش باد به شمال شرق
یا به قول سالخوردگان اردبیلی باد مه ، شهر در زیر موجی از برف و سرما فرو
می رفت.
هنوز زمان زیادی از آغازین روزها
از سال های دور و روزگار کودکیمان نمی گویم که پاییز و زمستان
دوست داشتنی ترین فصل ها بودند به گونه ای که حجم زیادی از خاطرات آن دوران
به چنین روزهای سرد منطقه تعلق دارند. روزهایی را که پیچش صدای باد در
دودکش بخاری هیزمی و یا نفتی منزلمان درحالیکه از برف و بورانی شدید در
بیرون خبر می داد ولی آرامشی غیرقابل توصیف برایمان به ارمغان می آورد شاید
فراموش نکرده ایم ولی دیگر حسرتش را نمی خوریم چرا که دیگر تکرار نخواهند
شد.
صحبت از روزهایی که مادر و مادر بزرگ چند هفته قبل از شروع فصل
سرما ، وسایل کرسی مانند لحاف بزرگ مخصوص کرسی ، زغال فشرده و سایر سور و
سات زمستانی را تدارک می دیدند اکنون در دوران انواع شومینه ها ، فن کویل
ها ، پکیچ ها و بخاری های لوکس بیهوده است و شاید اینگونه حرفها خریداری
نداشته باشد.
بلکه از همین چند سال قبل می گویم که بسیاری از نوجوانان
نیز حتی آن روزها را به یاد دارند که چگونه تعطیلی کلاس براثر برف و سرمای
پاییزی به خاطر آن که مشق و تکلیف فردا را ننوشته بودند باعث خوشحالیشان می
شد.
از آن سال ها که بازار فروش ضد یخ و زنجیر چرخ ، انواع بخاری ،
پالتو ، بارانی و کاپشن های ضخیم و دیگر لوازم مورد نیاز در فصل سرد داغ
بود.
و از آن سال ها که در بسیاری از سحرگاهان و شامگاهان زمستانی ،
شهر به حال نیمه تعطیل در می آمد و هر از گاهی در هوای نیمه تاریک و از
میان برف ، کولاک و مه غلیظ ، فقط روشنایی کم سوی چراغ اتوبوس خط واحد شهری
بود که به آرامی در خیابان از دور نمایان می شد.
از سال هایی که هرچند
ریزش سنگین برف ، بسیاری از مشاغل را در شهر تعطیل ولی بازار برف روبان را
سکه می کرد و صدای آنان که در کوچه و خیابان برای برفروبی پشت بام ها
فریاد می زدند در درون منزل می پیچید.
ولی چند سالی است که رفته رفته
شاهد تغییرات در شرایط آب و هوایی منطقه هستیم و در اکثر سال ها با
ناهنجاری های جوی مانند کمبود بارش ؛ افزایش نسبی دمای هوا و یا سرمای شدید
مواجه هستیم. هواشناسان و اقلیم شناسان می گویند که شرایط آب و هوایی در
دنیا در چند دهه گذشته دچار تغییرات شدید شده است.
درحالی که حکمت و
مشیت پروردگار را هیچگاه در حوادث و رویدادهای طبیعی نباید از نظرها دور
داشت ولی براساس همان علمی که خالق هستی به انسان عطا فرموده است بطور مسلم
علت این تغییرات اقلیمی به شیوه عملکرد خود انسان ها و بر هم ریختن نظم
طبیعت بر می گردد.
علت این که چرا آسمان قهر کرده است و با ساکنان زمین
چنین خسیسی می کند و چرا فصول سال با جلوه ها و ویژگی های خودشان ظاهر نمی
شوند همان تغییرات اقلیمی ناشی از گسترش بدون حساب و کتاب زندگی صنعتی و
ماشینی در دنیاست که اکنون بسیاری از کارشناسان و نیز دولتمردان کشورهای
جهان را به چالش کشانده و باعث نگرانی آنان شده است.
علت همان بلایی
است که انسان هزاره سوم خواسته و یا ناخواسته بر سر کره زمین آورده و زیاده
خواهی بعضی از این انسان ها نه تنها برای نسل های آینده بلکه برای خود
آنان نیز در دوران کنونی مشکلات فراوانی را سبب شده است.
عده ای که
مسافرت ، کاری واجب و یا مراسمی در پیش دارند استقرار چنین شرایط جوی را
بسیار مطلوب توصیف می کنند ولی روستاییان و کشاورزان بی اندازه از متحمل
شدن خسارات فراوان نگران هستند.
البته هستند افراد واقع بینی نیز که
بدون آن که شرایط فعلی و منافع شخصی و زودگذرشان را در نظر بگیرند از
حاکمیت و تداوم این شرایط اقلیمی بسیار نگران هستند چراکه نیک می دانند
ادامه این وضعیت اقلیمی در نهایت به نفع هیچ یک از جمعیت منطقه نخواهد بود.
چون پیشینیان ما با طبیعت مهربانانه برخورد و از آن به درستی استفاده
نمودند اکنون داشته ها و منابع آن برای استفاده ما باقیست. به امید آنکه ما
انسان های قرن بیست و یکم نیز که بر علوم مختلف سیطره یافته ایم به این
موضوع مهم توجه کنیم که اگر طبیعت نباشد و یا نظم آن بیشتر از این برهم
بخورد هیچ چیز نخواهد بود و یا اگر هم باشد بشر با هزاران مشکل آزاردهنده و
ویرانگر مواجه خواهد شد.
نگارنده : مسعود وسیله ایردموسی