به گزارش تابناک : امروزه برگزاری جشنواره ها و رویدادهای مختلف و به ویژه جشنواره‌های آیینی برای جذب گردشگر، به رقابتی داغ در سرتاسر دنیا تبدیل شده است. برگزاری این جشنواره‌ها علاوه بر اینکه می تواند در حفظ و گسترش و احیای آداب و فرهنگ سنتی مردم منطقه تاثیرگذاربوده می تواند منجر به توسعه صنعتی بزرگ به نام صنعت توریسم بخصوص در مناطق روستایی باشد.
این نوع گردشگری که با نام گردشگری مناسبتی در دنیا گره خورده است می تواند با محور قرار دادن مناسبت موردنظر، به منافع اقتصادی حاصل از آن نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد. زمینه این مناسبت‌ها می‌تواند ورزشی، هنری و مذهبی یا حتی بر اساس سبک زندگی باشد. یکی از خصوصیات گردشگری این است که منابع فرهنگی را به محصول تبدیل می‌کند، در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد و بر آن اساس می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در صدور فرهنگ کشورها ایفا کند.
استان مازندران یکی از معدود استانهایی است که در زمینه های مختلف همواره جشنواره های بومی محلی و برنامه های آیینی را در فصول مختلف سال برگزار می کند اما شاید به مانند رقبای داخلی و خارجی خود نتوانسته برندی از این جشنواره ها برای خود بسازد تا از این برند جذب گردشگر داشته باشد.
جشنواره گل گاوزبان، بهارنارنج، گل محمدی، جشنواره غذاهای محلی، جشن مردگان، تیرگان، جشن خرمن، ورف چال؛ اینها نمونه ای از تعدادی بسیاری فستیوال هایی است که در سرزمین مازندران برگزار می شود اما آیا این جشنواره ها توانسته آن طور که شاید در تحقق اهداف برآمده از برگزاری این جشنواره ها تاثیرگذار باشد؟ لزوما ماهیت جشنواره ها علاوه بر ایجاد حس وفاق و همدلی جامعه و گسترش فرهنگ های بومی، ایجاد نوعی خط مشی برای توسعه اقتصاد از طریق جذب گردشگر است، حال باید دید مازندران با این تعدد آداب و رسوم و فرهنگ و موهبت های خدادادی تا چه حد توانسته خود را به این الگو نزدیک کند؟
فربد جلالی، کارشناس و پژوهشگر فرهنگی در گفت وگو با ایسنا درباره برنامه های آیینی و مناسبتی و جذب گردشگر از این طریق می گوید: برنامه های آیینی و مناسبتی برنامه هایی هستند که با مشارکت مردم و دریک فضای باز به منطور ایجاد حس وحدت و همدلی، برانگیختن حس هیجان و شادمانی، انتقال فرهنگ بومی و در نتیجه منافع اقتصادی شکل گرفته است.
وی بیان می کند: انسان های این عصر به دلیل اقتضای زمانه خود بیشتر مایل به فردگرایی هستند و کمتر مشارکت اجتماعی در آنها دیده می شود.
جلالی با اشاره به وضع بیمارگونه جامعه تصریح کرد: فستیوال های بومی محلی که از زندگی در گذشته های دور نشات گرفته می تواند تا حدی حس شادی و خروج از فردگرایی و سوق یافتن به مشارکت جمعی را در انسان های این زمانه به وجود آورد.
این کارشناس و پژوهشگر فرهنگی با یادآوری این امر که در مازندران با توجه به غنای تاریخی و فرهنگی بیش از 200 برنامه آیینی وجود دارد، تصریح می کند: شکل عروسی در مازندران خود نمونه کامل یک جشنواره آیینی بوده که می تواند علاوه بر ایجاد حس شادی مزایای فرهنگی و جاذبه های بسیاری برای گردشگران داشته باشد.
جلالی می افزاید: برنامه هایی مانند نوروزخوانی، ورف چال، بهارنارنج، جشن تیرگان، ییلاق و قشلاق همه اینها نمونه هایی از آیین های بومی محلی است که می تواند نوع فرهنگ، آداب و رسوم، غذاهای متنوع محلی، بازی ها و صنایع دستی استان را به گردشگران معرفی کند.
این کارشناس و پژوهشگر فرهنگی خاطرنشان می‌کند: مازندران نسبت به سایر استان های دیگر در امر جشنواره های بومی محلی موفق تر عمل کرده است مثلا در کاشان تنها دو جشنواره گلاب گیری و قالی شویان برای جذب گردشگر وجود دارد اما کمتر جایی مانند مازندران آیین هایی مانند ورف چال که از گذشته های دور تا به امروز رسیده است را داراست.
جلالی می گوید: آنچه که مانع جذب گردشگر در این آیین ها می شود شاید تبلیغات نامناسب و برنامه ریزی نادرست در برپایی جشنواره ها باشد. در طول سال توریست بسیاری وارد استان می شوند اما به دلیل نبود برنامه ریزی فرصت سوزی های بسیاری بخصوص در حوزه فستیوال های بومی محلی انجام می‌شود. مثلا در سوییس کوچ و ییلاق و قشلاق به نوعی فرهنگسازی و تبلیغ شده است و به عنوان جاذبه ای در جذب توریسم به کاربرده می شود و مردم سراسر اروپا برای تماشای این ییلاق و قشلاق به کوه های آلپ می روند.
جلالی خاطرنشان می کند: ویلاسازی و پراکنده شدن گردشگران تهدیدی برای مازندران شده است. تا فرصت هست باید یک دهکده تفریحی برای گردشگران مهیاساخت و جلوی رشد بی رویه ویلاسازی ها را که منجر به تخریب مناطق بکر گردشگری استان شده را گرفت و وقتی گردشگر در یک نقطه تمرکز یافت آن زمان می توان در کنار محل تفریحی با ایجاد فستیوال های آیینی علاوه بر انتقال فرهنگ موجبات اقتصادی را نیز فراهم کرد که این خود توجیه زیست محیطی نیز خواهد داشت.
وی، مهم ترین مشکل جشنواره هایی آیینی مازندران را نبود اتاق فکر مناسب دانست و گفت: برای برپایی این جشنواره ها بیشتر انگیزه های فردی و خام وجود دارد و از افراد ماهر و باتجربه در این زمینه کمتر استفاده می شود و گاها جشنواره های محلی مازندران آمیخته با فضای سیاسی می شود که این امر موجب کم شدن غنای آن خواهد شد. به عنوان مثال جشنواره بهارنارنج دست مایه سیاسی کاری شهردارن ساری و بابل شده است و بجای بهره برداری درست از این فرصت این دوشهر مدام در حال نزاع برای از میدان به درکردن رقیب هستند.
دکتر علی ماهفروزی، پژوهشگر و باستان شناس و دبیر جشنواره گل محمدی در دودانگه نیز در گفت وگو با ایسنا می گوید: جشنواره های بومی محلی می تواند مهم ترین محرکه برای جذب گردشگر باشد. مازندران باتوجه به برگزاری جشنواره های متعدد نتوانسته آن طور که باید از این طریق جذب گردشگر کند و مهم ترین دلیل آن شاید ضعف در تبلیغات این فستیوال ها بوده باشد.
ماهفروزی یادآور می شود: مشارکت مردم بومی مناطق مازندران می تواند نقش بسیار تاثیرگذاری در روند جدب گردشگر بگذارد.
دبیر جشنواره گل محمدی دودادنگه با اشاره به این نکته که غنای گل محمدی مازندران بهتر و برتر از کاشان است اما جشنواره گل محمدی کشان هر ساله بازدیدکنندگان بسیاری دارد گفت: اما در مازندران تنها دوسال از برگزاری چنین جشنواره ای می گذرد و نتوانسته در طول این سال ها با وجود مناطق مستعد کشت گل محمدی بخصوص در دودانگه جشنواره ای را ترتیب داده و این پتانسیل را به کشور و حتی جهان معرفی کند. جشنواره گلاب گیری در کاشان به ۱۴۵ سال پیش با نشای گل محمدی وارد منطقه کاشان شد. آن زمان این آئین شور و حال خاصی نداشت اما از ۱۵ سال قبل تا کنون این جشنواره با استقبال گردشگران خارجی و ایرانی و شور و حال خاصی برگزار می‌شود که مسافران زیادی را از نقاط مختلف به کاشان می کشاند. باغ‌های گل، فروشگاه عرقیات و کارگاه تولید گلاب در این ایام پذیرای میهمانان این شهر زیبا هستند.
ماهفروزی می گوید: اگر بتوان یک پایلوت و شورای سیاست گذاری جشنواره های آیینی را در مرکز مازندران اجرایی کرد و تمامی جشنواره ها زیرنظر این شورا و با تبلیغاتی با بردبالا انجام شود و آژانس های گردشگری نیز با این شورا همکاری کرده و تورهایی در حوزه جشنواره های محلی تدارک ببینند می توان از این جشنواره ها به نحو احسنت استفاده کرد که نتیجه آن رونق اقتصادی مردمان مناطق مختلف استان خواهد شد.
عباد طیبی سیف کتی، فعال حوزه فرهنگ و منابع طبیعی و عضو انجمن پویش میراث فرهنگی در خصوص اهمیت و نقش جشنواره های محلی به ایسنا می گوید: در دنیای امروز جشنواره های محلی از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اهمیت زیادی کسب کرده اند زیرا این قبیل جشنواره ها، به رونق و توسعه صنعت گردشگری کمک شایانی می کنند.
وی می افزاید: این جشنواره ها درآمد روستاییان و برخی از خانواده ها را که تولیدکننده محصولات کشاورزی سنتی و صنایع دستی و فرآورده های خانگی هستند افزایش می دهند. به حفظ آداب و رسوم و سنن اهالی مناطقی که این جشنواره ها را برگزار می کنند یاری می رسانند. موجبات شادمانی و نشاط افراد شرکت کننده در این جشنواره ها را که غالباً با سرگرمی ها، موسیقی های محلی و مراسم سنتی همراه هستند فراهم می کند و یادگارهای فرهنگی و آداب محلی و برخی سنت های ارزشمندی را که از نیاکان ما به ارث رسیده است زنده نگاه می دارند.
طیبی سیف کتی می افزاید: ضرورت ایجاب می کند که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت امور اجتماعی و فرهنگی استانداری های سراسر کشور برنامه هایی برای استمرار برگزاری این چنین جشنواره های ارزشمند محلی تدوین کند و اعتبار ویژه ای نیز به منظور کمک به برگزاری این جشنواره ها تخصیص دهند.
عباد طیبی که خود از دست اندرکاران و بانیان جشنواره در استان مازندران بوده معتقد است: اگر چه برنامه ای برای اجرای چنین رویدادهایی در سازمان ها و نهادهای اجرایی به طور کلی تاکنون تدوین نشده است اما همین اندک فعالیت های انجام شده توسط انجمن ها و سازمان های مردم نهاد و محلی باعث رشد و خلق رویدادهای جدید شده و اینکه زمینه‌ای را فراهم کرده که نهادهای اجرایی به ناچار به فکر تدوین برنامه جامع حداقل در سال های آتی باشند. تشویق برگزارکنندگان چنین جشنواره هایی تأثیر بسزایی در تداوم برنامه ها خواهد داشت. بدیهی است که بخش اعظم فعالیت ها را بخش خصوصی و صاحبان مشاغل روستایی عهده دار خواهند شد.
عضو انجمن پویش میراث فرهنگی بیان می کند: بررسی های انجام شده در استان های مازندران، گیلان، کرمان، سمنان و برخی از دیگر استان های دیگر به خوبی نشان داده است که جشنواره های محلی یکی از عوامل رونق کسب و کار در روستاها و ایجاد اشتغال در فصول مختلف هستند.
طیبی ادامه می دهد: در حال حاضر یکی از مهم ترین راه حل ها توانمند سازی و کمک به اقتصاد مردم زحمتکش و دلسوز روستاها توسعه گردشگری و بوم گردی است که همین جشنواره ها نقش بسزایی ایفا می کند که شناسایی و معرفی مناطق نمونه گردشگری و خلق رویداهای جدید از دستاوردهای خوب آنهاست. مثلاً در روستای سیف کتی چند جشنواره برگزار شد ما شاهد استقبال مردم از بوم گردی و آشنایی مردم به این موضوع درآمدزا، نگاه ویژه مردم به حفظ محیط زیست، حضور و استقبال مردم از جشنواره محلی و درحقیقت تغییر نگرش جوانان و بازگشت به روستا و همچنین بازدید و حضور توریسم از نقاط مختلف کشور و همچنین توریسم خارجی بودیم.
بجز تبلیغات نبود زیرساخت های مناسب خود معضلی اساسی برای رشد این حوزه تلقی خواهد شد. وقتی گردشگر دعوت میکنیم، با فرض تبلیغات، چه زیرساختی میتوانیم ارائه بدهیم؟
در آخر باید گفت توسعه گردشگری میسر نیست مگر اینکه سازمانها و نهادهای مرتبط با این حوزه در راستای یک هدف گام بردارند.
منبع : ایسنا