این روزها دل دهک‌های پایین جامعه در یلدای نجومی و جیب‌هایی که هر سال با قیمت های سرسام آور خالی‌تر می شود، یخ زده است. کافی است سری به بازار بزنید سرتان از قیمت‌های نجومی آجیل و پسته و بادام و تخمه و میوه سوت می‌کشد. وقتی قیمت آجیل مخلوط درجه یک، دو و سه از کیلویی ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان است و تخمه ژاپنی را به کمتر از کیلویی ۴۰ هزار تومان نمی‌توان پیدا کرد، وقتی بادام زمینی همیشه در دسترس هم به یکباره نایاب می‌شود و قیمتش تا کیلویی ۳۵ هزار تومان صعود می‌کند؛ دیگر خبری از شادی در یلدا نیست؛ چرا که مردم دیگر توان خرید ندارند.
برخی اخبار حاکی از این است که تعزیرات برای کاهش قیمت آجیل در شب یلدا نظارت داشته، گشت مشترک تعزیرات حکومتی در بازرسی از واحد‌های صنفی مرتبط با اقلام شب یلدا، نظارت بر بازار را شدت بخشیده و قیمت آجیل مخلوط را شکسته است به طوری که قیمت آجیل از ۱۵۸ هزارتومان به ۷۵ هزار تومان کاهش یافت؛ اما باید سری به آجیل فروشی‌ها بزنیم و قیمت‌ها را جویا شویم.
اولین مغازه آجیل چهار مغز شور و خام را کیلویی ۲۰۰هزار تومان، آجیل شیرین کیلویی ۱۳۰هزار تومان، آجیل شور مخلوط ۱۰۰هزار تومان و آجیل شب یلدا کیلویی ۱۴۰هزار تومان، دومین فروشگاه هم آجیل مخلوط چهار مغز را کیلویی ۲۰۰هزار تومان، بادام درختی ایرانی کیلویی ۱۷۰هزار تومان و خارجی کیلویی ۱۵۰هزار تومان، پسته اکبری و فندقی به ترتیب ۲۵۰ و ۱۸۰ هزار تومان و مغز پسته کیلویی۳۰۰ هزار تومان بود.
دیگرمغازه‌ها هم انجیر پرک اعلا و انجیر استهبان را به ترتیب کیلویی ۱۶۰ و ۹۰ هزار تومان، کشمش و مویز هم کیلویی ۶۳ و ۷۰ هزار تومان بود. به بازار مولوی یا فروشگاه های خشکبار که بروید با قیمت های متفاوت و درجه بندی‌های بسیار متفاوت تر روبه رو خواهید شد، درجه بندی محصولات اشکالی ندارد، اما قیمت آن‌ها نسبت به سال گذشته همین زمان بسیار رشد داشته در صورتی که درآمد ها هیچ تغییری نکرده است.
یلدای بی فروغ کارگری
با یک حساب سر انگشتی می‌شود به عمق فاجعه پی‌برد؛ کارگری که از صبح تا شب کار می کند تا ۳۷ تا ۴۰ هزار تومان روزمزدی‌اش را بگیرد یا سر ماه حقوق یک میلیون و ۱۱۲ هزارتومانش به حسابش واریز شود چطور خواهد توانست با هزینه‌های اجاره خانه و معیشت روزانه خانواده‌اش به فکر تهیه آجیل و میوه شب یلدا هم باشد؛ اصلا مگر پولی هم می‌ماند؟ و باید گفت یلدای امسال برای قشر کارگری بی فروغ تر از هر سال است.
کارشناسان می گویند آجیل و خشکبار با توجه به سرمازدگی ابتدای سال به باغات پسته و افزایش نرخ ارز چندین برابر گران شده است، اما مسئله تنها گرانی آجیل و پسته شب یلدا نیست، بلکه با توجه به شرایط اقتصادی و نوسانات ارز و بازار و گرانی چندین برابری اقلام مصرفی و مایحتاج مردم، قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است و این مهم‌ترین مسئله‌ای است که قیمت های سر سام آور یلدای امسال را نجومی و فضایی کرده است؛ چرا که نسبت به ابتدای سال و زمانی که حقوق حداقلی کارگران یک میلیون و ۱۱۲ هزار تومان تعیین شد همه چیز چندین برابر شده اما حقوق و در آمدها تغییری نداشته است.
مصطفی احمدی، رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران قیمت پسته را از کیلویی ۹۰ تا ۲۵۰ هزار تومان بسته به کیفیت آن متغیر عنوان کرده و گفته است: این اختلاف قیمت ناشی از گران فروشی یک واحد توزیع کننده نیست، بلکه عامل را باید در کیفیت پسته عرضه شده جست و جو کرد.
با آنکه احمدی ۳۰ درصد قیمت فعلی آجیل و خشکبار را کاذب می‌داند و معتقد است با استمرار روند کاهشی نرخ دلار، قیمت کاذب آجیل و خشکبارنیزمی شکند اما به نظر نمی‌رسد باز هم این قیمت ها به قیمت آجیل کیلویی ۵۵ تا ۸۰ هزار تومان سال گذشته برسد. سال گذشته هم قیمت‌ها برای اقشار مختلف و دهک‌های متوسط و ضعیف جامعه گران بود، اما امسال دیگر حرفی برای گفتن نمانده است.
سنتی باستانی با قیمت‌های نجومی
اکنون سری به بازار زده‌ایم تا در گزارشی میدانی از نزدیک جویای حال و احوال یلدایی این روزها باشیم. خیابان مولوی، خیابانی همیشه مملو از رهگذران و شلوغ ازخریداران. درمورد قیمت خشکبار و دیگر اقلام جویا شدیم، مادر و دختری درحال عبور بودند که نظرشان را پرسیدیم و مادر گفت: قیمت خشکبار به طرز عجیبی شوکه کننده است، شنیده بودیم که آجیل و خشکبار گران شده، گفتیم به مولوی بیاییم قیمت‌ها را ببینیم، اما با چنین قیمت‌هایی که واقعی نیست و هر مغازه یک قیمت دارد نمی‌شود خرید کرد.
مرد دیگری در مغازه می‌گفت این روزها نه تنها مسئولان بلکه کاسبان و مدیران و فروشندگان با منت جنس می‌فروشند و همه چیز را گردن دلار می اندازند.
عسکری، یکی از فروشندگان آجیل و خشکبار بازارمی گوید: قیمت ها آنقدر گران شده که بسیاری از مردم بعد از دیدن قیمت ها از خرید منصرف می شوند و تمایلی برای خرید ندارند و برخی بالاجبار مقدار خیلی کمی خریداری می‌کنند خصوصا آنهایی که نوعروس و دامادی دارند و مجبور به پذیرایی از مهمانان هستند. به گفته این فروشنده قیمت‌ها نزدیک شب یلدا و با افزایش تقاضا به یکباره جهش یافته و بعد از گذران این سنت دیرینه مجدد به حالت نرمال برمی گردد.
مردی را در صف خرید آجیل دیدم که می‌گفت تازه عروس دارم و برای شب اول زمستان باید آجیل و عیدی ببریم و من مبلغی حدود ۳۰۰ هزار تومان فقط پول ۲ کیلو آجیل داده‌ام و این برای ما پول کمی نیست.
معصومیان خانم مسنی است که برای خرید آجیل به این مغازه آمده است و با چهره‌ای مغموم از درآمد پایین و حقوق بازنشستگی‌اش می‌گوید و عنوان می‌کند: هر سال شب چله نوه‌ها و بچه‌هایش به خانه‌اش می‌آیند و رویش نمی‌شود در سفره یلدایش آجیل نباشد.
وی معتقد است مسئولان باید از چند ماه پیش از چنین سنت‌هایی که برای مردم با ارزش است کنترل دقیق‌تری روی قیمت‌ها و اقلام مورد نیاز مردم داشته باشند.
خشتکار راننده آژانسی است که به گفته خودش تنها دارد قیمت‌ها را بررسی می‌کند تا ببیند با توجه به پولی که چند ماه است، برای یلدا پس انداز کرده چطور می‌تواند هم آجیل و میوه تهیه کند و هم هزینه شام مراسم شب چله ای دخترش را بپردازد.
او می گوید: کاش مردم همه چیز را کمی ساده تر می گرفتند اینطوری نه بازار به سبب تقاضای بالای مردم به چنین روزی می‌افتاد و نه کسی از عروس و داماد کردن فرزندانش مشوش می‌شد و یلدا هم مانند همان سال‌های گذشته خوش رنگ و لعاب و زیبا می‌ماند.
یلدا هم یلدای قدیم
خانمی که به همراه دخترش در حال بررسی کردن بادام زمینی‌های دو آتشه آقای عسکری است، می‌گوید: یلدا هم یلدای قدیم! شور و شوقی بود و برو بیایی داشت، ولی حالا تنها چشم و هم چشمی است که چه کسی در عکس شب یلدایش سفره‌اش رنگین‌تر و میزش پر و پیمان تر است. اما این‌ها هم مال یکی دو سال گذشته است؛ چرا که امسال با این قیمت‌هایی که من می‌بینم فکر نکنم مردم توان خرید آجیل و میوه داشته باشند.
خودش را منور منصوری معرفی می‌کند و می‌افزاید: شوهرم کارمند یکی از ادارات دولتی است و هر چند به لطف وام اداره و قرض و قوله و نخوردن و جمع کردن، صاحبخانه هستیم، اما این تنها ظاهر قضیه است. نمی دانم چه کسی مسئول وضع فعلی و قیمت‌های آجیل و میوه نجومی است، ولی خدا را خوش نمی‌آید مگر مردم چقدر توان و تحمل دارند؟
دباغ هم دبیر بازنشسته است و می‌گوید: قیمت‌ها واقعا سر سام آور و نجومی است من ۲ میلیون حقوق بازنشستگی می‌گیرم و مجبورم برای گذران زندگی‌ام کلاس کنکور و اضافه کاری هم بکنم از طرفی هزینه دانشگاه و مدرسه سه پسرم را بپردازم و کرایه خانه هم بدهم. در این شرایط واقعا قیمت ۱۰۰ هزارتومانی آجیل هم برایم نجومی است، چه برسد به قیمت ۲۵۰ هزار تومانی پسته و آجیل خلوط! واقعا شرایط سختی است.»
یلدای نجومی و جیب های زمستانی
کمی آنطرف اما هستند افرادی که حتی با آجیل ۲۵۰ هزار تومان و ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومان، اما هر چه درجه یک‌تر هم به اصطلاح ککشان نمی‌گزد؛ چرا که با نوسان ارز و افزایش قیمت‌ها تنها درآمد و سودشان بیشتر می‌شود. چنانچه یکی از فروشندگان آجیل و خشکبار از خانواده‌ای روایت می کند که بیشتر از ۱۰ میلیون تومان آجیل درجه یک برای مهمانان‌شان تهیه کردند و باز هم آن طرف‌تر ماجرای دیگری در حال روایت است و چشم گریان پدری به تصویر کشیده می‌شود که حتی جرات نگاه کردن به آجیل و میوه را هم ندارد؛ چه برسد به خرید حتی ۲۰۰ گرمش.
از دید کارشناسان اقتصادی با توجه به نرخ تورم تولید‌کننده و مصرف‌کننده، قیمت‌ها همچنان صعودی خواهد بود، اما مردم از بی وجهی به نظر کارشناسان و حرف بدون عمل خسته‌اند، در روزهای قدیم مردم خستگی‌شان را نشان نمی‌دادند، اما این روزها آنقدر فشارهای دقیقه‌ای افزایش می‌یابد که توان مقابله با آن را ندارند.
دراین ارتباط محسن بیگلری، دبیر کمیسیون برنامه وبودجه می‌گوید: قیمت‌ها باید همان‌گونه که با دلار افزایش پیدا کرد، کاهش یابد؛ اما متاسفانه کاهش قیمت نداشته‌ایم. این مشکل ما در بازرسی است، دولت در نظارت، ارزیابی و بازرسی بسیار ضعیف عمل کرده است، زمانی که افزایش قیمت دلار را داشتیم قیمت اقلام ضروری و غیرضروری به بهانه قیمت دلار به راحتی افزایش پیدا کرد، اما امروز که دلار از ۱۷ هزار تومان به کانال ۹ یا ۱۰ هزار تومان رسیده باید کاهش محسوس قیمت اقلام را داشته باشیم و متاسفانه اینگونه نیست.
وی با بیان این که بررسی کاهش یا افزایش قیمت ها با دلار باید در دستور کار مجلس قرار بگیرد، افزود: دولت باید نظارت بر قیمت‌ها و اقتصاد را بیشتر کند، این موضوع هنوز در دستور کار مجلس قرار نگرفته، اما نمایندگان پیگیر این موضوع هستند و بررسی این موضوع حتما باید در دستور کار مجلس قرار گیرد.
مطابق آنچه در بررسی میدانی به دست می‌آید درصد بالایی از مردم این روزها گرفتار جیب‌های زمستانی هستند و یلدای امسال را باید بدون آجیل و میوه سر کنند. با این حال یلدا سرجایش باقی است، هر چند به اذعان بسیاری یلدای بدون آجیل و میوه یلدا نمی‌شود؛ اما اصل ماجرا و سنت یلدا به دور هم بودن فامیل و صله ارحام آن به بهانه گذر از پاییز و رسیدن به زمستان سرد است و آجیل و میوه تنها بهانه است آن هم بهانه‌ای گران و خارج از توان این روزهای مردم.