آمريکا قادر است مذاکرات را ترک کند؟

آمريکا روز گذشته تهديد کرد که ميز مذاکرات هسته اي را ترک خواهد کرد؛ منطق مذاکراتي مي گويد که ترک ميز مذاکره وقتي اتفاق مي افتد که همه راه ها به بن بست رسيده باشد و از اين رو ترک ميز به معني به شکست کشاندن آن است. اکنون سوال اين است که آمريکا چرا به اين تهديد روي آورده و آيا اين تهديد جدي است؟ و اصولا آيا اجراي اين تهديد عملي است؟

شرايط مذاکرات هسته اي در ژنو

رويدادهاي 3،2 روز اخير مذاکرات هسته اي ايران و 1+5 در ژنو، به خصوص اضافه شدن «علي اکبر صالحي» رئيس سازمان انرژي اتمي کشورمان و «ارنست مونيز» وزير انرژي آمريکا، حضور حسين فريدون در ژنو، ديدار روزهاي آتي سيدعباس عراقچي با يوکيا آمانو در وين و نيز جزئيات تاييد نشده اي که برخي رسانه ها درباره مذاکرات مطرح مي کنند اين طور مي گويد که مذاکرات به نقاط حساس تري رسيده است. به خصوص مذاکرات فني در سطح آژانس و تصميم گيران حوزه انرژي اتمي ايران و آمريکا، حاکي از «فني شدن» مذاکرات و رسيدن به جزئيات بسيار مهم در حوزه عملياتي است و نه صرفا سياسي.

آيا آمريکا براي شکست مذاکرات آماده است؟

واقعيت اين است که به اين سوال بايد از 2 منظر پاسخ داد. نگاه اول اين است که طي 17 ماه اخير که مذاکرات هسته اي در دولت يازدهم شدت گرفته و مذاکرات مستقيم ايران و آمريکا نيز پس از 35 سال ديگر به يک اقدام تکراري تبديل شده، آمريکايي ها هرگز خود را مشتاق توافق با ايران نشان نداده اند و برعکس در رسانه ها، در جلسه هاي استماع با سناتورها؛ در گفت و گوهاي مطبوعاتي و ... هميشه گفته اند هرگز پاي يک توافق به زعم خود بد را با ايران امضا نخواهند کرد. بنابراين اکنون اگر آمريکايي ها مذاکرات را ترک کنند، مقابل افکار عمومي، قهرمانند چرا که به تصور آنها، آمريکايي ها پاي يک توافق بد را امضا نکرده اند. نگاه دوم به پرسش بالا از منظر واقعيت هاي دولت اين کشور است. جايي که تعيين مي کند که آيا آمريکا براي شکست مذاکره با ايران آماده است يا نه؟ در مقابل اين پرسش بايد اين سوال را مطرح کرد که اگر مذاکرات شکست بخورد چه اتفاقي مي افتد؟ يک گزينه روي ميز آمريکايي ها، جنگ با ايران است. اين گزينه به دلايل متعدد اقتصادي، سياسي و نظامي و نيز شرايط اين روزهاي خاورميانه، از هم اکنون عملي نيست. بنابراين بايد روي گزينه دوم تمرکز کرد؛ تحريم بيشتر. دراين باره، با توجه به رويکردهاي ساير اعضاي ۱+۵ ازجمله اروپايي ها که از ماه ها پيش درباره احتمال فروپاشي ۱+۵ به اوباما هشدار داده اند(1) و نيزشرايط خاص روسيه در موضوع اوکراين، به نظر مي رسد، اعمال تحريم هاي بيشتر چندان مسير راحتي را دنبال نخواهد کرد. آمريکا نيز نه تنها براي فروپاشي ۱+۵ آماده نيست بلکه حتي شکست ديپلماسي با ايران، براي دموکرات ها نيز در سالي که قرار است آغاز تلاش هاي انتخاباتي آن ها براي رياست جمهوري باشد، شکست مضاعفي خواهد بود که پازل شکست هاي داخلي اوباما در امور عمومي اين کشور را تکميل مي کند. بنابراين در قبال کشوري که خود اوباما به عالي ترين مقامش نامه مي نويسد و در آن براي آن چه آن را مبارزه با داعش ناميده، از اين کشور يعني ايران، کمک مي خواهد، آمريکا چه چاره اي دارد جز نگه داشتن ايران پاي ميز مذاکره؟ واقعيت هاي ژئوپلتيکي منطقه دست هاي آمريکا براي هر اقدام ديگر را عليه ايران بسته است که اگر اقدام ديگري ممکن بود، اوباما تابستان 2013، تهديد حمله به سوريه را عملي مي کرد.

با اين شرايط چرا آمريکا تهديد به ترک مذاکرات کرد؟

براساس شرايطي که دربالا توصيف شد، آمريکا اساسا در شرايطي نيست که براي شکست مذاکرات آماده باشد. بنابراين چرا اين تهديد را مطرح مي کند؟

1 - حدود 2 ماه پيش سناي آمريکا تصويب طرح تحريم هاي جديد عليه ايران را تا اوايل فروردين به تعويق انداخت. آمريکايي ها به دنبال آن بودند که تا اين تاريخ توافق سياسي با ايران امضا کنند و پس از آن با چماق تحريم هاي کنگره يا در جزئيات، خواسته هاي استعماري خود را به ايران ديکته کنند يا توافق دوم در جزئيات را به جاي 3 ماه چند سال طولاني کنند. به نظر مي رسد، با تصريح ايران بر اين که توافق جامع بايد در يک مرحله حاصل شود و ايران توافق 2 مرحله بدون جزئيات را نمي پذيرد، آمريکايي ها که پازل 2 مرحله اي شدن توافق و امتياز گرفتن در جزئيات فني را عملا شکست خورده مي بينند، راهي جز بيان اين تهديد براي کوتاه آمدن ايران نمي بينند. با اين وجود واضح است که بنا به دلايل آشکار متعدد که بخشي از آن را رويدادهاي تاريخي همچون توافق اسلو(2) ثابت مي کند، ايران هرگز وارد مسير 2 مرحله اي شدن توافق با آمريکا نخواهد شد. نکته اي که محمد جواد ظريف، وزير خارجه کشورمان نيز طي 2 هفته گذشته به آن اشاره کرده است.

2 - از منظر ديگر تهديد روز گذشته آمريکا را بايد يک تاکتيک مذاکراتي دانست. از اين تاکتيک سال گذشته نيز در جريان توافق ژنو توسط فرانسوي ها استفاده شد. تاکتيکي که در شرايط حساس استفاده مي شود تا به وسيله آن امتيازهاي اساسي از طرف مقابل بگيرند. براين اساس، اين تهديد را بايد در راستاي چماق 2 ماه پيش کنگره دانست که باهدف تحت فشار قرار دادن ايران مطرح مي شود.

3 - آمريکايي ها چند ماهي است که افکار عمومي را براي مقصر جلوه دادن ايران در شکست احتمالي مذاکرات آماده مي کنند. براين اساس، تهديد روز گذشته را همچنين مي توان چارچوبي براي بازي جديد رسانه اي عليه ايران و تيم هسته اي کشورمان تحليل کرد که با هدف برجسته کردن نام ايران در به شکست کشاندن مذاکرات مطرح مي شود. علي القاعده افکار عمومي جهان که از ماه ها پيش براي مقصرسازي ايران به صورت هدف مند هدايت شده اند، هرگز از خود نخواهند پرسيد کشوري که به تصريح دست کم 10 گزارش آژانس به توافقاتش در توافق ژنو عمل کرده و در بسياري از نقاط انعطاف هاي باورنکردني در مذاکرات نشان داده، مقصر شکست است يا کشوري که بر خلاف نص صريح توافق ژنو، حدود 70 تحريم جديد عليه ايران اعمال کرده است! واقعيت اين است که در شرايط حساس مذاکرات هسته اي نبايد از فشارهاي تاکتيکي آمريکا که با اهداف راهبردي عليه ايران استفاده مي شود غفلت کرد. آمريکا نه مي تواند و نه مي خواهد مذاکرات را ترک کند مهم اين است مقابل اين تاکتيک، هوشمندانه و هوشيارانه عمل کنيم.

1 - رجوع کنيد به نامه 6 نوامبر 2014، 7 تن از ديپلمات هاي ارشد و برجسته اروپا خطاب به باراک اوباما و نيز سخنراني جک استراو وزيرخارجه اسبق انگليس درباره احتمال فروپاشي 1+5 درصورت عدم توافق با ايران.

۲ - رجوع کنيد به توضيحات علي اکبر ولايتي درباره توافق اسلو که در سال۱۹۹۲ بين عرفات و رژيم صهيونيستي در کاخ سفيد امضاشد.