محمدرضا کارگر، مشاور معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، درباره برنامه‌های اشتغالزایی دولت در سال ۹۸ گفت: یکی از مشکلات در ایجاد اشتغال تأمین منابع مالی اشتغال است، یعنی تاکنون یک ردیف بودجه‌ایمشخص برای برنامه‌های اشتغال در نظر نگرفته‌ایم. معمولاً بودجه اشتغال در تبصره‌های فرعی و کنار مسائل متعدد و نامتجانس دیگری گنجانده شده و ردیف اختصاصی ندارد، وقتی قانون این‌گونه نوشته می‌شود در اینکه چه‌میزان تخصیص اعتبار به دستگاه‌ها صورت بگیرد، رایزنی و تعاملات فردی مسئله مهمی می‌شود.
وی ادامه داد: اینکه مقدار بودجه دستگاه چقدر پرداخت شده است به روابط با سازمان برنامه و بودجه برمی‌گردد، تحت این موضوع هر کس تعاملات بهتری دارد می‌تواند سهم تخصیص بالاتری را دریافت کند. ما در این حوزه عملکرد خوبی نداشتیم، در حقیقت در رقابت بین دستگاه‌ها (برای اینکه سهم بودجه‌ای بیشتری را به برنامه‌های خود اختصاص دهند)، وزارتخانه همیشه توفیقات کمتری داشته است.
کارگر افزود: با توجه به اینکه برنامه‌های اشتغال در دو سناریو طراحی شده است، سعی کرده‌ایم منابعی را که در تبصره ۱۸ قانون بودجه آمده است به‌صورت دست‌بالا ببینیم و بتوانیم از همه منابع در ایجاد اشتغال استفاده کنیم. اگر تخصیص به‌صورت ۱۰۰درصد باشد که می‌توانیم بخش عمده‌ای از برنامه‌های اشتغالی را عملیاتی کنیم.
مشاور معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغالی درباره برنامه‌های اشتغالی دولت گفت: برنامه ششم، دولت را مکلف کرده است که هرساله ۸دهم درصد نرخ بیکاری کاهش یابد. سناریوی اول برای اینکه آن هدفگذاری با توجه به تعداد شاغلانی که در بازار کار وجود دارد و همین‌طور جمعیت بیکار موجود، پیش‌بینی شده است که سالیانه ۱میلیون و ۹۰ هزار فرصت شغلی ایجاد شود.
وی بیان کرد: سناریوی دوم بسیار واقع‌بینانه‌تر است. این سناریو منطقی‌تر و در چارچوب امکانات و ظرفیت دستگاه‌ها و شرایط اقتصاد کلان کشور است. به‌نوعی می‌توان گفت ادامه وضع موجود با تلاش بیشتر است. در این سناریو تقریباً اهداف نصف می‌شود، فکر می‌کنیم بتوانیم حدود ۵۳۰ هزار شغل را عملیاتی کنیم.
مشاور معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پاسخ به اینکه "چرا انباشتی از بیکاران را داریم؟" گفت: طی سالیان گذشته حدود ۳میلیون بیکار پشت دیوارهای بازار کار مانده‌اند، این نشان می‌دهد در فرآیندی که جریان ورود به بازار کار (یعنی سمت عرضه) به‌جهت تحولات جمعیتی و افزایش فارغ‌التحصیلی دانش‌آموختگان تقویت شده است، تحولات طرف تقاضا یعنی فعالیتهای اقتصادی و فرصتهای شغلی موجود نتوانسته است به‌تناسب خود را با عرضه فزاینده تغییر دهد.
وی ادامه داد: موارد بسیاری در ورودی بازار کار اثر می‌گذارد، همین باعث شده است که حوزه تقاضا نتواند به‌تناسب خود را تطبیق دهد. بحث رکود، بحث تورم، بحث فشارهای تحریمی و مشکلات در تعامل با دنیای خارج باعث شده است بخش تولید و بخشی که می‌تواند تحریک تقاضا داشته باشد، عکس‌العمل مناسب را نداشته باشد، با همه تلاشهای صورت‌گرفته فقط توانسته مازادهای سالانه آن را جذب کند.
کارگر با ابراز اینکه "همین موضوع باعث شده است که همیشه یک انباشت تقاضای کار داشته باشیم" اضافه کرد: ما همواره بیکاری حدود ۳میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بیکار را در بازار کار در سال‌های اخیر داشته‌ایم، شاید بدون اینکه اقدام خاصی انجام دهیم نشود برای بیکاری فکری کرد. دولتمردان پذیرفته‌اند برای اینکه مسئله بیکاری حل شود و اشتغال پایداری ایجاد کنیم نمی‌شود برای کوتاه‌مدت و مقطعی برنامه‌ریزی کرد. باید برنامه‌ریزی حداقل میان‌مدت داشته باشیم و فعالان اقتصادی ثبات را در رفتار سیاست‌گذار ببینند تا بتوانند عکس‌العمل متناسب با آن را انجام دهند، که ما انتظار داریم ایجاد شغل باشد یا حفظ و توسعه فرصتهای شغلی باشد، برای همین سعی کرده‌ایم، کمترین تغییر و نوسان را در مسیر برنامه‌ها داشته باشند و اهداف را با شیب ملایمی افزایش دهیم.
* شناسایی کسب‌وکارهای پراشتغال
مشاور معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیان کرد: در برنامه‌هایی مانند طرح توسعه کسب‌وکارهای پراشتغال منطقه‌ای اقدامات مهمی انجام شده است، گام نخست این طرح‌ها مطالعاتی و شناختی بوده است و ما سعی کرده‌ایم که مداخلات هدفمندی را در حوزه منطقه‌ای پی‌ریزی کنیم تا به‌کمک همه دستگاه‌ها زنجیره‌های ارزش در فعالیتهای مزیت‌دار سراسر کشور تکمیل شود، اصلاحاتی را در این زمینه انجام داده‌ایم که باعث تکمیل و ارتقای تولید اشتغال و بهبود مهارت شده است.
وی ادامه داد: به‌طور مثال نیازهای یک رسته فعالیت در طول زنجیره ارزش را بررسی کرده‌ایم و تلاش داریم که این زنجیره تکمیل شود. اگر این موارد محقق شود و تولید بین فعالان بخش خصوصی شکل بگیرد می‌توانیم اشتغال مشتق از آن را به‌سرعت ببینیم. این طرح در سطح همه استان‌ها در حال اجرا است.
کارگر ادامه داد: در راستای طرح‌هایی که بیان شد یک کارگزار توسعه استان داریم که مطالعات برنامه‌ریزی را مدیریت و نظارت می‌کند و بر اساس ظرفیت‌هایی که در هر استان وجود دارد، با توجه به مطالعات شناختی گلوگاه‌ها را شناسایی می‌کند و در نهایت با یک مداخلات منطقه‌ای و منابع مدنظر اقدامات لازم برای ایجاد اشتغال را میان دستگاههای اجرایی استان همسو و هماهنگ می‌نماید.
کارگر با اشاره به توسعه کسب‌وکارهای پراشتغال منطقه‌ای افزود: انجام مداخلات توسعه‌ای محلی برای توسعه رسته‌های منتخب پراشتغال در بخش‌های مختلف اقتصادی و تأمین منابع مالی مورد نیاز با هدف ظرفیت‌سازی نهادهای مرتبط با توسعه کسب‌وکارها به‌تعداد ۱۲۴ طرح در ۳۱ استان در رسته‌های منتخب برای فراهم نمودن و ایجاد ۲۰۰ هزار فرصت شغلی در دستور کار قرار دارد. منابع بودجه عمومی مورد نیاز برای این طرح حدود ۲۸۳۳میلیارد ریال در قالب سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و یارانه‌ای است که حدود ۲۱۳۰ میلیارد ریال در قالب یارانه سود تسهیلات منابع در طرح آمده است.
مشاور معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار با بیان اینکه "در مطالعات شناختی که داشتیم گلوگاه‌ها را شناسایی کردیم" اضافه کرد: در مرحله اجرا مداخلاتی لازم است که گاهی این مداخلات از جنس طراحی، بهبود فناوری، افزایش مهارت و گاهی مداخله در بازار است. این مداخلات را مستمر پایش می‌کنیم تا منابع به‌هدر نرود.
کارگر اظهارکرد: اشتغال روستایی طرح دیگری است که در قالب پرداخت تسهیلاتی با نرخ ترجیحی به مناطق روستایی و عشایری در حال انجام است. برنامه اشتغال روستایی با همان دستورالعمل سال قبل در دستور کار است. اساس آن دستورالعمل این بود که افراد متقاضی در سامانه کارا ثبت‌نام می‌کردند و متقاضیان می‌توانستند برای دریافت تسهیلات طرحهی اشتغالزا ارائه کنند. در طرح اشتغال روستایی هم تمرکز روی رسته‌های اولویت‌دار و پراشتغال است. اگر به‌صورت منطقی این طرح دنبال شود، حدود ۹۰ هزار فرصت شغلی جدید در حوزه روستایی خواهیم داشت.
وی در ادامه ابراز کرد: برخی از برنامه‌ها مانند مباحث مربوط به آموزش‌های هدفمند فنی و حرفه‌ای با احصای نیاز واقعی فعالان اقتصادی را در دستور کار داریم، شاید به‌عنوان برنامه اصلی مطرح نباشد اما به‌عنوان برنامه پشتیبان به‌خوبی مورد توجه است. برنامه بعدی بحث برنامه‌هایی است که تحت عنوان برنامه‌ها و سیاست‌های فعال بازار کار شناخته می‌شود، مواردی مانند طرحهای کارورزی و مهارت‌آموزی در محیط واقعی کار یا طرح‌هایی مثل مشوق‌های بیمه‌ای کارفرمایی از جمله طرح‌هایی است که امسال هم در دستور کار قرار دارد.
مشاور معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار اظهارکرد: بسیاری از طرح‌ها مانند مشوق بیمه‌ای یا یارانه دستمزد، گروه‌های هدف خاصی را در نظر می‌گیرد. یارانه دستمزد یا بیمه بیکاری برای استان‌هایی که مشکلات بازار کار بیشتری دارند یا از حوادث طبیعی اخیر آسیب بیشتری دیده‌اند قرار داده شده است.
وی ادامه داد: عمده برنامه‌های فعال بازار کار نیازمند تأمین بودجه‌ای است. هرچند بسیاری از مداخلات رسته‌های محلی نیز نیازمند تأمین مالی بودجه‌ای از سوی دولت است. گاهی نیاز است مساعدت‌های ویژه‌ای برای بخش خصوصی شود که انگیزه برای جذب بیشتر نیروی کار داشته باشند.
کارگر افزود: طرح یارانه دستمزد یکی از برنامه‌ها و سیاست‌های دولت در حوزه اشتغال در شرایط بحران اقتصادی است، دراین طرح دولت به کارآفرینانی که دانش‌آموختگان دانشگاهی را جذب کنند تا ۳۰ درصد یارانه دستمزد می‌دهد. حداکثر هدفگذاری برای این طرح حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر است. اگر بتوانیم اثربخشی خوبی برای این طرح‌ها ارزیابی کنیم، شاید در ابعاد بزرگتر این طرح را توسعه دهیم.
*ایجاد ۵۳۷هزار شغل در امسال
مشاور معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار گفت: در برنامه اشتغال حمایتی و خرد؛ پیاده‌سازی الگوی نوین توسعه مشاغل خانگی، ساماندهی و توسعه مشاغل خانگی، توسعه اشتغال خرد گروه‌های خودیار، طرح اشتغال عمومی، اشتغال خرد حمایتی برای افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی از محل منابع داخلی آنها (کمیته امداد امام خمینی، بنیاد شهید و امور ایثارگران، سازمان بهزیستی کشور و سایر نهادهای حمایتی) را با هدف ایجاد ۷۴ هزار نفر شغل جدید و حدود ۱۴۸۰ میلیارد ریال تلفیق منابع در اختیار نهادهای حمایتی با منابع بانکی در دستور کار داریم.
وی افزود: طرح اشتغال گروه‌های خودیار یا تأمین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی که بیش از یک دهه است که با کمک بخش خصوصی شروع شده و الآن در سراسر کشور برای زنان به‌خصوص در مناطق کمتربرخوردار داریم. ویژگی این طرح نیز این است که متقاضیان بدون اینکه نیازمند وثیقه و ابزارهای تضمین باشند، امکان دسترسی آنها به منابع بانکی برای راه‌اندازی مشاغل خرد و کسب‌وکارهای کوچک را فراهم می‌کند.
کارگر راجع به برنامه ساماندهی و تثبیت اشتغال موجود گفت: برنامه‌ریزی برای تثبیت اشتغال موجود و حمایت از بنگاه‌های خصوصی و تعاونی مشکل‌دار موجود کشور را با هدف حفظ و نگهداشت حداقل بیش از ۳۱۵ هزار نفر با ۳۲۴۰ میلیارد ریال بودجه مورد نیاز را و طرح بیمه بیکاری برای مناطق سیل‌زده با هدفگذاری ۳۳ هزار نفر با ۱۲۱۰ میلیارد ریال بودجه مدنظر داریم.
کارگر در ادامه با اشاره به طرح استفاده از فرصتهای خارجی گفت: طرح جایگزینی نیروی آماده به کار ایرانی به‌جای نیروی کار خارجی با هدف ۲۱هزار نفر و ساماندهی و اعزام نیروی کار به خارج از کشور با هدف ۸هزار نفر با بودجه ۱۶۹میلیارد ریال پیش‌بینی شده است. همچنین در برنامه‌های نهادسازی، تقویت نظام اطلاعات بازار کار و نظارت بر طرح‌ها و برنامه‌های اشتغال، طرح سامانه ملی اطلاعات شغلی ایرانیان و پیاده‌سازی نظام پایش و ارزیابی طرح‌ها و برنامه‌ها را با بودجه ۲۰۰ میلیارد ریال در دستورکار داریم.
مشاور معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار بیان کرد: هدفگذاری اصلی برای ایجاد حدود ۵۳۷ هزار فرصت شغلی است که حدود ۱۸۳۶۱ میلیارد ریال بودجه نیاز است. تسهیلات مالی که در مجموع برای ۸ برنامه فوق در نظر گرفته‌ایم حدود ۱۲۷۳۴۰ میلیارد ریال (غیر از اعتبارات طرح اعطای تسهیلات روستایی) است.