اصپاک؛ تجربهای موفق در بازتعریف مدیریت پسماند
به گزارش خبرنگار تابناک از استان اصفهان در سالهای اخیر، افزایش جمعیت شهری، رشد مصرف و انباشت پسماند، مدیریت زباله را از یک خدمت ساده شهری به یکی از شاخصهای مهم توسعه پایدار و کیفیت زندگی تبدیل کرده است. سیستمهای سنتی جمعآوری و دفن زباله دیگر پاسخگوی نیازهای امروز شهرها نیستند و پیامدهای منفی آنها بر محیطزیست، سلامت عمومی و هزینههای مدیریت شهری آشکار شده است. در چنین شرایطی، رویکردهای نوین جهانی به سمت مشارکت شهروندان، فناوری هوشمند و تغییر نگاه از زباله به «منبع» سوق یافتهاند.
در اصفهان، مدیریت شهری با پذیرش این نگاه نوین، گفتمان «شهر زندگی» را محور برنامههای خود قرار داده است. این گفتمان بر این باور استوار است که شهری سالم و زیستپذیر تنها با تلفیق سه ضلع اصلی «مدیریت شهری»، «شهروندان» و «فناوری» قابل دستیابی است. در همین راستا، بسته راهبردی «پرواز اصفهان» شامل ۶۰ پروژه شاخص تعریف شده که یکی از مهمترین آنها مدیریت پسماند هوشمند است.
سامانه «اصپاک»: حرکت به سوی مدیریت هوشمند پسماند
اصپاک یک سامانه هوشمند جمعآوری پسماند خشک است که طی حدود دو سال اخیر در اصفهان پیادهسازی شده است. این سامانه با هدف ایجاد تعامل مستقیم با شهروندان و سادهسازی مشارکت آنها در مدیریت پسماند طراحی شده و تفاوت اساسی آن با روش سنتی در این است که دیگر نیاز به مراجعه شهروندان به ایستگاههای ثابت یا انتظار طولانی برای جمعآوری زباله نیست؛ در عوض، با چند کلیک، پسماند خشک از در منازل جمعآوری میشود.
این تجربه نشان داده است که میتوان مسئولیتپذیری زیستمحیطی را به بخشی از زندگی روزمره شهروندان تبدیل کرد. اصپاک نه تنها جمعآوری پسماند را بهینه میسازد، بلکه با ارائه مشوقهای ملموس و فرهنگی، انگیزه مشارکت را افزایش میدهد؛ این مشوقها شامل هدایا، تخفیفهای ویژه و حتی بیمه منزل در برابر حوادثی مانند آتشسوزی است.
نتایج قابل توجه و دستاوردهای اصپاک
تا کنون بیش از ۴۳ هزار نفر در این سامانه ثبتنام کردهاند و پیشبینی میشود این عدد بهزودی رشد چشمگیری داشته باشد. از مهمترین نتایج این طرح میتوان به کاهش تولید پسماند برای هر خانوار، بهینهسازی هزینههای حملونقل، افزایش بازیافت و ارتقای مشارکت اجتماعی اشاره کرد. میزان پسماند تولیدشده به حدود ۴۷۱ گرم در روز برای هر خانوار رسیده که نشاندهنده کاهش محسوس در حجم زبالههای غیرقابل بازیافت است.
وجود امکاناتی مانند بیمه آتشسوزی برای منازل نیز یکی از جذابیتهای جدید این سامانه است که تا کنون بین ۷ تا ۱۰ هزار منزل را تحت پوشش قرار داده و سقف خسارت بیمه را افزایش داده است. این رویکرد، علاوه بر تأمین امنیت و آرامش برای شهروندان، به تقویت حس مسئولیتپذیری و مشارکت اجتماعی کمک کرده است.
چشمانداز و قابلیت توسعه
اصپاک، فراتر از یک ابزار جمعآوری پسماند، نمادی از همگرایی میان فناوری، مدیریت شهری و جامعه است. این سامانه نشان میدهد که با طراحی مناسب و ابزارهای انگیزشی میتوان فرهنگ تفکیک و بازیافت را به بخشی جداییناپذیر از زندگی شهری تبدیل کرد. نتیجه این همگرایی، کاهش هزینهها، بهینهسازی منابع و ارتقای کیفیت زیستمحیطی است؛ دستاوردهایی که میتواند الگویی ملی برای دیگر شهرها باشد.
افزون بر این، مدیریت اصفهان توانسته است با پایش مستمر رفتار شهروندان، برنامههای بهبود و توسعه را با دقت بیشتری تدوین کند، موضوعی که نشاندهنده عزم جدی مسئولان برای تحقق شهری هوشمند، پایدار و زندگیمحور است.
در نهایت، تجربه «اصپاک» ثابت میکند که راهحلهای مبتنی بر مشارکت اجتماعی و فناوریهای نوین میتوانند چالشهای سنتی شهری را تبدیل به فرصتهای توسعه پایدار کنند؛ فرصتی که اگر بهدرستی بهکار گرفته شود، میتواند ارزش زندگی شهری را در کشور بهطور گسترده ارتقا دهد.