انصاف یعنی داشتن عدالت

انصاف صاحبان حرف و مشاغل مهم است. گران نفروختن. کم نفروختن. انصاف می آورد.

وقتی می خواهیم درباره شخصی نظر بدهیم اگر حق و واقع را گفتیم آدم با انصافی هستیم. امام صادق(ع) می‌فرماید: مَن أَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ رُضِىَ بِهِ حَكَما لِغَيرِهِ؛ هر كس با مردم منصفانه رفتار كند، ديگران داورى او را مى‏‌پذيرند. (من لا یحضر الفقیه ج 3، ص 13، ح 3237 ؛ کافی، چاپ الاسلامیه، ج 2، ص 146، ح 12 ؛ تحف‌العقول، ص‏357)
امیرمومنان علی(ع) نیز می‌فرماید: أَعدَلُ النّاسِ مَن أَنصَفَ مَن ظَلَمَهُ؛ عادل‏ترين مردم كسى است كه با كسى كه به او ظلم كرده با انصاف رفتار كند. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص 394، ح 9104) أَنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ وَ أَهلِكَ وَ خاصَّتِكَ وَ مَن لَكَ فيهِ هَوىً وَاعدِل فِى العَدُوِّ وَالصَّديقِ؛  خودت و خانواده‌‏ات و نزديكانت و كسانى كه به آنان علاقه دارى، با مردم منصفانه رفتار كنيد و با دوست و دشمن به عدالت رفتار نمایید. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394، ح 9101) امیرمومنان علی(ع) می‌فرماید: اَلانصافُ أَفضَلُ الفَضائِلِ؛ انصاف، برترين ارزشهاست. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394، ح 9096)
اهل انصاف شبیه‌ترین مردم به پیامبر(ص) هستند. خود آن حضرت(ص) می‌فرماید: آيا شما را خبر ندهم كه اخلاق كدام يك از شما به من شبيه‏تر است؟ عرض كردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن كس كه از همه شما خوش‏ اخلاق‏تر و بردبارتر و به خويشاوندانش نيكوكارتر و با‌انصاف‏تر باشد. (من لا یحضره الفقیه ج 4، ص 370 - مكارم الاخلاق ص ‏442)
پیامبر(ص) انصاف را از نشانه‌های ایمان حقیقی بر می‌شمارد و می‌فرماید: مَن واسَى الفَقيرَ وَأَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ فَذلِكَ المُؤمِنُ حَقّا؛  هر كس به نيازمند كمك مالى كند و با مردم منصفانه رفتار نمايد چنين كسى مؤمن حقيقى است.(خصال ص‏47، ح 48) علی(ع) می‌فرماید: زَكاهًُْ القُدرَهًْ الانصافُ؛ زكات قدرت، انصاف است. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 342، ح 7821) از حسن بزاز است که گفت امام صادق(ع) به من فرمود: آیا به سه چیز از سخت‌ترین اموری که خدا بر بندگانش واجب کرده، آگاهت نکنم؟ گفتم: آری فرمود: منصفانه برخورد کردن تو با مردم ، همدردی با برادرت و به یاد خدا بودن در هر جا  و منظور من از یاد خدا «سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله ‌اکبر» گفتن نیست؛ اگر چه این هم یاد خداست، اما ذکر خدا به یاد خدا بودن است آن‌گاه که به اطاعت یا معصیتی اقدام می‌کنی.
(کافی، ج2،ص 145،ح8)
انصاف نسبت به دشمن نیز سخت‌تر است. بنابراین باید توجه داشت که اگر آثار و برکات دنیوی و اخروی انصاف را می‌خواهیم باید به انصاف رو آوریم. امیرمومنان(ع) می‌فرماید: وَابذُل ... لِلعامَّهًْ بِشرَكَ وَ مَحَبَّتَكَ وَلِعَدُوِّكَ عَدلَكَ وَ إِنصافَكَ؛ گشاده‏‌رويى و دوستى‏‌ات را براى عموم مردم و عدالت و انصافت را براى دشمنت بكار گير. (خصال ص 147، ح 178)
آثار انصاف از زبان روایات
انصاف آثار و برکاتی در حوزه فردی و  اجتماعی و نیز دنیوی و اخروی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
1- آسایش و راحتی: امام علی(ع) دراین باره می‌فرماید: اَلانصافُ راحَهًْ؛ انصاف، مايه آسايش است.( تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394، ح9113)
2- افزایش رزق، خردمندی، تاخیر اجل و تلقین در قبر: پیامبر(ص) می‌فرماید: مَن اُلهِمَ الصِّدقَ فى كَلامِهِ وَ الانصافَ مِن نَفسِهِ وَ بِرَّ والِدَيهِ وَ وَصلَ رَحِمِهِ، اُنسِى‏ءَ لَهُ فى اَجَلُهُ وَ وُسِّعَ عَلَيهِ فى رِزقِهِ وَ مُتِّعَ بِعَقلِهِ وَ لُـقِّنَ حُجَّتَهُ وَقتَ مُساءَلَتِهِ ؛ به هر كس، راستگويى در گفتار، انصاف در رفتار، نيكى به والدين و صله رحم الهام شود، اجلش به تأخير مى‏‌افتد، روزي اش زياد مى‌گردد، از عقلش بهره‌مند مى‏‌شود. و هنگام سؤال [مأموران الهى] پاسخ لازم به او تلقين مى‏ گردد (اعلام الدين ص 265)
3- بهشت: امام صادق(ع) می‌فرماید: ثَلاثٌ مَنْ اَتَى اللّه‏َ بِواحِدَةٍ مِنْهُنَّ اَوْجَبَ اللّه‏ُ لَهُ الْجَنَّةَ: اَلاْنْفاقُ مِنْ اِقْتارٍ وَ الْبِشْرُ لِجَميعِ الْعالَمِ وَ الاِنْصافُ مِنْ نَفْسِهِ؛ هر كس يكى از اين كار‌ها را به درگاه خدا ببرد، خداوند بهشت را براى او واجب می‌گرداند: انفاق در هنگام تنگدستى، گشاده‌‏رويى با همگان و رفتار منصفانه. (کافی، ج 2، ص 103، ح 2)
4- رهایی از عذاب دنیوی: پیامبر(ص) می‌فرماید: أَنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ وَ انصَحِ الأُمَّةَ وَارحَمهُم فَإِذا كُنتَ كَذلِكَ وَ غَضِبَ اللّه‏ُ عَلى أَهلِ بَلدَةٍ أَنتَ في‌ها وَأَرادَ أَن يُنزِلَ عَلَيهِمُ العَذابَ نَظَرَ إِلَيكَ فَرَحِمَهُم بِكَ، يَقولُ اللّه‏ُ تَعالى: (وَما كانَ رَبُّكَ لِيُهلِكَ القُرى بِظُلمٍ وَأَهلُ‌ها مُصلِحونَ)؛ با مردم منصفانه رفتار كن و نسبت به آنان خيرخواه و مهربان باش، زيرا اگر چنين بودى و خداوند بر مردم آباديى كه تو در آن به سر مى‌برى خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه مى‌كند و به خاطر تو به آن مردم رحم مى‏‌كند. خداى متعال مى‌فرمايد «و پروردگار تو (هرگز) بر آن نبوده است كه شهرهايى را كه مردمش درستكارند، به ستمى هلاك كند». (مكارم الاخلاق ص‏ 457)
5- رفع خلاف و ایجاد ائتلاف: امیرمومنان علی(ع) می‌فرماید: الْإِنْصَافُ يَرْفَعُ الْخِلَافَ وَ يُوجِبُ الِائْتِلَاف‏؛ انصاف، اختلافات را از بين مى‌برد و موجب الفت و همبستگى مى‌شود. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394، ح 9116)
6- عزت: امیرمؤمنان امام علی(ع) می‌فرماید: «هر كس با مردم به انصاف رفتار كند خداوند بر عزتش بيفزايد». (بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۳)
7- محبت: امام جواد (ع) فرمود: ثَلاثُ خِصال تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّهًْ: الاْنْصافُ فِي الْمُعاشَرَهًْ، وَ الْمُواساهًُْ فِي الشِّدِّهًِْ، وَ الاْنْطِواعُ وَ الرُّجُوعُ إلي قَلْب سَليم؛ سه خصلت جلب محبّت مي كند: انصاف در معاشرت با مردم، همدردي در مشكلات آنها، همراه و همدم شدن با معنويات. (كشف الغمّه، ج 2، ص 349)اینکه می گویند که انصاف داشته باشید. آیا مثلا من اگر به حرف سخن چین گوش ندهم یا مثلا سوء ظن به دوستم نداشته باشم، نسبت به او، انصاف داشته ام؟ متأسفانه در جامعه در شرایطی دیده می شود خشم بر بردباری و نارضایتی بر خشنودی، و فرصت طلبی بر ایثار و مصلحت شخصی بر مصلحت‌های شرعی پیروز شده، که بر اثر همهء این‌ها اخلاقی بزرگ و ارزشی هدفمند به باد فراموشی سپرده خواهد شد… ارزشی که در هر جامعه‌ای به فراموشی سپرده شود برکت از آن جامعه رخت برخواهد بست و اگر در هر جامعه‌ای وجود یابد در آن جامعه، خشنودی و اطمینان و تکامل و اشتراک را به طور یکسان میان مردم آن جامعه مشاهده خواهی کرد… آیا می‌دانید این خصلت چیست؟ این اخلاق، «انصاف» نام دارد… آری انصاف با همهء معنایی که این کلمه در بر دارد… بله همان انصافی که در میان افراد و خانواده‌ها جای آن خالی است… انصافی که در مدرسه و محیط کار وجود ندارد… انصافی که در روزنامه‌ها و دیگر رسانه‌ها غایب است… انصافی که در جوامع، به جز آنهایی که رحمت خداوند شامل حالشان شده است، وجود ندارد: انَّ اللّه َ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی القُرْبَی وَ یَنْهَی عَنِ الفَحْشاءِ وَ المُنْکَرِ وَ البَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ [النحل/آیه 90]خدا به عدالت و احسان به خویشاوندان فرمان می دهد و از فحشا و زشت کاری و ستم نهی می کند، باشد که پذیرای پند شوید. و امیرالمومنین علی علیه السلام، منظور از عدل را در این آیه، انصاف ذکر کرده اند. الإمامُ علیٌّ علیه السلام ـ فی قَولِهِ تَعالی: «إِنّ اللّه َ یَأمُرُ بِالعَدلِ و الإِحسانِ» ـ: العَدلُ الإنصافُ، و الإحسانُ التَّفَضُّلُ. [نهج البلاغة: الحکمة 231]ابراین روایت و مجموع روایات دیگر، معنای انصاف، عدل است و معنای اینکه منصف باشیم، این است که عدالت داشته باشیم. اما چه کسی عادل است؟ و یا چه کسی منصف می باشد؟ در بیان این سوال، یک قاعدهء کلی وجود دارد که به قاعده طلایی معروف است و در ادیان مختلف نیز این قاعده بیان شده است. و آن عمل کردن به این روایت است: قال رسولُ اللّه صلی الله علیه و آله: ما کَرِهتَهُ لِنَفسِکَ فَاکرَهْ لِغَیرِکَ، و ما أحبَبتَهُ لِنَفسِکَ فأحبِبْهُ لِأخیکَ؛ تَکُن عادِلاً فی حُکمِکَ، مُقسِطا فی عَدلِکَ، مُحَبَّا فی أهلِ السَّماءِ، مَودودا فی صُدورِ أهلِ الأرضِ [علامه مجلسی، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، 42 جلد، اسلامیه - تهران، چاپ: مکرر، مختلف. ج 74، ص 69. تحف العقول: 14 میزان الحکمه، ج 7، ص 96]پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: آنچه برای خود نمی پسندی، برای دیگری هم مپسند و آنچه برای خود دوست داری، برای برادرت نیز دوست بدار، تا در قضاوتت عادل باشی و در عدالتت دادگر و نزد آسمانیان دوست داشتنی و در دلهای زمینیان محبوب.امام علی علیه السلام: أَعدَلُ النّاسِ مَن أَنصَفَ مَن ظَلَمَهُ؛عادل‌ترین مردم کسی است که با کسی که به او ظلم کرده با انصاف رفتار کند. [غررالحکم، ج 2، ص 435، ح 3186] یکی از بی انصافی ها جایی است که به کسی محبت می کنی ولی اون  درمقابل بد می کنه یا محبت ها رو بیاد نمی آورد. 

انصافی های یک زن! یکی از بی انصافی هایی که سرکار همسر کردند. و واقعا دل منو شکستند. این بود که مشاور به من گفتند. برای همسر هدیه بخرید. و من گفتم اینکار رو میکنم و بارها کردم. میدونید سرکار همسر چی گفت به مشاور؟ گفتند ایشان فقط تا حالا دو تا شاخه گل خشکیده برای من خریدند. اینو که گفت خیلی دلم شکست. پیش مشاور به سرکار همسر گفتم بی انصاف حداقل ده تا از اون گل سرخ هایی که خریدم الان تو تاقچه خونه خشک شده هاش تو گلدان هست و خودت نگه داشتی. پس چرا میگی دو تا فقط؟ آخه مشاورم گول بزنیم فایده داره؟ (وقتی هم تو منزل بهش این رو گفتم توجیه کرد که من منظورم چیز دیگه بود) البته یکی از اخلاق های بد ایشان همینه که اصلا تشکر نمی کنند. و هر وقت خرید هم بکنیم. بیاد خونه تشکر که هیچ نمیکنه. کلی ناراحته که چرا کم خریدیم. یا فلان چیز رو نخریدیم و...حالا این شاخه گل ها رو که برای من دنیایی ارزش داشتند. رو می گفت چون خسیس بودی میخریدی و چرا چیزهای گران نمیخریدی؟ در حالی که دوران نامزدی و اوائل ازدواج بود و منم وضع خوبی نداشتم و این شاخه گل ها رو تنوعی بدون مناسبت میخریدم.

بماند که تولد ها و سالگرد ازدواج و روز زن و... هم هر سال چقدر هدیه خریدم اما با بی انصافی به مشاور گفت در طول زندگی فقط دو تا شاخه گل برام خریده و نه بیشتر. نفرین علی "ع" به انس بی انصاف! علی" ع" برای دفاع از ولایت خود به انس بن مالک که ده سال خادم منزل پیامبر "ص " بود. و در غدیر شاهد خطبه پیامبردرباره علی "ع" بود، فرمود: شما شهادت بده که پیامبر درباره من چی گفتند. انس گفت یادم نمی آید! پیامبر فرمود: خدایا اگر دروغ می گوید. عیبی در او ظاهر کن که قابل پوشیدن نباشد! و هنوز هفته نگذشته بود. انس دچار پیشی شد و هرچقدر تلاش می کرد ان را بپوشاند. باز هم قسمتی از ان در سرش ظاهر و مشخص بود! انصاف علی ع نسبت به قاتل خویش وقتی حضرت بر اثر ضربت شمشیر مرادی در بستر افتادند. سفارش او را به امام حسن" ع" می کردند. و می فرمودند : هرچه خود می خوری به اوهم بخوران.و...