نخل‌برداری نماد تشییع پیکر مطهر اباعبدالله در یزد
به گزارش تابناک یزد،نخل‌برداری از سنت‌های قدیمی عزاداری در یزد به شمار می‌رود و قدمت و اهمیت این مراسم تا جایی است که دیگر حتی گردشگران خارجی نیز نخل را نماد یزد و نخل‌برداری را شیوه اصلی عزاداری‌های یزدی‌ها می‌دانند.
نخل‌برداری اگر چه در برخی مناطق دیگر کشور به ویژه در شهرهای کویری نیز برگزار می‌شود اما هیچ‌یک قدمت و شهرت نخل‌برداری یزد را ندارند و به همین دلیل بوده که شاید از بین ده‌ها مراسم نخل‌برداری در مناطق مختلف کشور، نخل‌برداری یزد ثبت ملی شده است.
* نخل‌برداری سنتی با قدمت 400 تا 800 سال
برخی قدمت نخل‌برداری یزد را 800 سال و برخی دیگر 400 سال می‌دانند اما هر چه باشد، این مراسم برای همه یزدی‌ها حائز اهمیت و قابل احترام است.
در دهه اول محرم هر فرد به هر شیوه و سبکی که بخواهد، از سینه‌زنی گرفته تا زنجیر زنی و تعزیه‌خوانی عزاداری می‌کند اما در روز عاشورا همه با هم در یک مکان جمع می‌شوند و در مراسم نخل‌برداری نیز شرکت می‌کنند.
اما نخل‌برداری نیز مانند بسیاری دیگر از مراسم‌های سنتی فلسفه‌ای دارد و به طور قطع این مراسم نیز یک مراسم نمادین برای بزرگداشت شهدای کربلا است.
* نخل‌برداری نماد تشییع پیکر شهدای کربلا
از آنجا که بر اساس روایات متعدد، امام حسین(ع) و شهدای کربلا بی‌کفن و بدون مراسم تشییع به خاک سپرده شدند، این واقعه برای همیشه داغی بر دل شیعه است و مردم یزد بعد از 1400 سال در واقع با برگزاری مراسم نخل‌برداری برای امام خود و یاران باوفایشان مراسم تشییع برگزار می‌کنند.
یکی از محققان فرهنگ عامه یزد در مورد نخل‌برداری یزدی‌ها به خبرنگار فارس گفت: نخل سازه‌ای چوبی بوده که جزء جزء آن در فرهنگ و رسوم یزدی‌ها نشانی یا نمادی از یک واقعه، ویژگی یا رویداد است.
صدیقه رمضانخانی بیان کرد: این سازه چوبی از ابتدا شبیه به تابوتی بزرگ بوده اما به مرور زمان تغییر شکل پیدا کرده و اکنون سازه برهنه و بدون پوشش آن شبیه به سرو بوده و سرو نیز در فرهنگ ما نشانه استقامت، ایستادگی، پایداری و صلابت است.
وی افزود: لبه‌های نخل کنگره‌دار هستند و همه نخل‌ها چه کوچک و چه بزرگ، 72 کنگره دارند که این کنگره‌ها در واقع نماد تعداد شهدای کربلا است.
* وزن نخل‌ها گاه به بیش از یک تن می‌رسد
رمضانخانی با اشاره به اینکه نخل‌برداری در واقع نماد مراسم تشییع پیکر امام حسین(ع) است، عنوان کرد: این مراسم معمولاً زمانی که امام به شهادت می‌رسند، یعنی عصر عاشورا برگزار می‌شود.
نخل‌ها که وزن برخی از آنها با چند تن می‌رسد، در طول سال در مقابل حسینیه‌ها یا میادین مهم شهر یا در صحن مساجد نگهداری می‌شوند و با توجه به اینکه روی چوب آن معمولاً با روغن خاصی پوشیده می‌شود، باران و برف که البته در یزد از آن چندان خبری نیست، آسیبی به نخل وارد نمی‌کند.
در یزد تقریباً در هر محله یک نخل وجود دارد و مراسم‌های نخل‌برداری نیز معمولاً به صورت محله‌ای برگزار می‌شود.
به جز نخل حسینیه امام تفت که بزرگترین نخل استان یزد و کشور است، نخل‌های دیگری نیز در یزد در چهارراه بعثت، میدان امیرچخماق، مسجد جامع، حسینیه فهادان، خیرآباد، محمودآباد، نعیم آباد و بسیاری دیگر از محله‌های یزد وجود دارد که هر کدام بنا به سنت آن محله از یک روز مانده به محرم تا یک روز قبل از تاسوعا، سیاه‌پوش می‌شوند.
* نخل‌هایی که سیاه‌پوش می‌شوند
نخل‌ها در گذشته آیینه‌بندی می‌شدند به نحوی که آیینه‌های بزرگ قاب گرفته از بالا تا پایین نخل با چینش خوشه‌ای نصب می‌شد اما سال‌ها است که دیگر آیینه‌بندی نخل انجام نمی‌شود یا اگر انجام شود، در حد دو یا سه قاب آیینه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در اغلب مناطق، پارچه‌های سیاه که با نوشته‌های سبز و سرخ نام امام حسین(ع) بر آنها نقش بسته، از بالا تا پایین نخل به صورت یک لباس، نخل را پوشش کامل می‌دهد و سایر تزئیناتی که در نخل به کار گرفته می‌شود، سلیقه‌ای و بنا به آداب و سنن مردم هر محله انجام می‌شود اما اکنون دیگر در بسیاری از محله‌ها، نخل‌ها ساده هستند و تنها با پارچه‌ای سیاه پوشیده می‌شوند.
در گذشته نخل‌ها با نخل‌های منگوله شده رنگی، خنجر، آیینه، پارچه‌های سبز، میوه و ... تزئین می‌شدند که هر یک از اینها یک نماد بود و در واقع هیچ آویزی بدون فلسفه به نخل متصل نمی‌شد.
* حضور میلیونی جمعیت در برخی مراسم‌های نخل‌برداری
مراسم نخل‌برداری که در برخی نقاط استان در روز تاسوعا، برخی دیگر صبح عاشورا، برخی ظهر و برخی عصر عاشورا برگزار می‌شود، عزاداران و حاجت‌مندان بسیاری را گرداگرد نخل جمع می‌کند و در برخی مراسم‌ها جمعیت گاه میلیونی می‌شود.
نخل‌برداری از آنجا که برای مردم یزد از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، نذورات و برنامه‌های بسیاری برای آن انجام می‌شود، اما مهم‌ترین برنامه‌های پای نخل، توزیع نقل و نان است و اصلاً از نقل و نان به عنوان نذورات اصلی پای نخل یاد می‌شود.
صدیقه رمضانخانی، محقق فرهنگ عامه یزد در مورد نذورات مردم در پای نخل از گذشته تاکنون گفت: نذورات مردم مختلف بود، عده‌ای گوسفند یا گوساله قربانی می‌کردند، عده‌ای حلوا، خرما، نقل، نان، شکلات و عده‌ای نیز آش توزیع می‌کردند و اکنون نیز همین سنت‌ها ادامه دارد.
وی افزود: برخی افراد که نذری پزان‌های بزرگ دارند، دیگ‌های نذری خود را در حوالی نخل‌برداری برپا می‌کنند تا همزمان با برگزاری مراسم نخل‌برداری از مردم پذیرایی کنند.
رمضانخانی در مورد شیوه‌های نخل‌برداری نیز بیان کرد: همه نخل‌ها چه کوچک و چه بزرگ از آنجا که با چوب ساخته می‌شوند، بسیار سنگین هستند و برای بلند کردن آن به ده‌ها مرد قوی هیکل نیاز است.
* شور نخل‌برداری و اشک‌هایی که بی‌امان می‌چکد
وی افزود: در هنگام بلند کردن نخل، افرادی که می‌خواهند نخل را بلند کرده و بچرخانند به زیر نخل می‌روند و از الوارهایی که زیر نخل گذاشته شده برای بلند کردن آن استفاده می‌کنند اما برای اینکه این کار هماهنگ انجام شود، یک نفر در بالای نخل مردم را هدایت می‌کند.
در هنگام بلند شدن و چرخیدن نخل، فضا بسیار معنوی تاثربرانگیز است و فریادهای یا حسین(ع)، یا ثارالله، یا ابوالفضل(ع)، یا زهرا(س)، یا صاحب‌الزمان(عج) و بانگ صلوات و تکبیر اشک از چشمان هر بیننده‌ای سرازیر می‌کند و شور ولوله‌ای در میان جمع به راه می‌افتد.
امروز هم در روز عزای سرور و سالار شهیدان، حضرت امام حسین(ع) نخل‌برداری در اقصی نقاط استان یزد برگزار می‌شود و عزاداران و حاجت‌مندان از هر گوشه از استان و حتی خارج از استان خود را به این مراسم معنوی می‌رسانند.