اخلاق حلقه گمشده ورزش نشود

بدون شک ورزش در رشد فردی و اجتماعی افراد تاثیر داشته و مانند آیینه ای تمام نما، فرهنگ جامعه بازتاب می دهد ضمن آنکه از جامعه و ارزش های والای انسانی آن نیز تاثیر بپذیرد به ترتیبی که ورزش به عنوان موضوعی مهم در اجتماع می تواند مسایل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و … را تحت الشعاع خود قرار دهد.

با این وجود متاسفانه توجه جدی به فرهنگ و اخلاق در ورزش مورد غفلت، بی توجهی و گاه بی مهری واقع گردیده و این در حالی است که همواره نمایش ارزش های اخلاقی در رویدادهای ورزشی به آن طراوت و زیبایی می بخشد. هیچ تماشاگر مرزشی دوست ندارد در یک مسابقه خشونت و تهاجم، پرخاشگری به حریف و داور، به کار بردن الفاظ زشت را به نظاره بنشیند و در مقابل تمایل دارد احترام به قوانین، تکریم حریف و داور، استفاده نکردن از داروهای نیروزا، گذشت، بردباری و جوانمردی را تماشا کند.

گاهی از ورزش استنباط غلطی می شود و افراد بر این باور هستند که با ورزش کردن زوربازوی خود را تقویت کنند و بتوانند از این طریق گردنکشانه در اجتماع حاضر شوند در حالی که این باور غلط در صدد به خطر انداختن جایگاه ورزش و تحرکات پاک و انسانی است. ورزش کار نباید به منظور زور گویی به دیگران و دست یافتن به آن چه حق او نیست ورزش کند، بلکه باید از زورگویی پرهیز نموده و دارای روحیه دفاع از مظلوم در برابر ظالم باشد. حضرت علی( ع) در وصیّت خویش به دو فرزند بزرگوارش می فرمایند: ” هماره دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید.”

در جامعه اسلامی از ورزشکار انتظار می رود که با علم و دانش نسبت به ورزش اقدام نماید. مقام معظم رهبری در جمع جوانان آنان را ابتدا به علم آموزی و تهذیب نفس دعوت کرده و سپس ورزش را مکمل علم و اخلاق آنان می داند. این موضوع در صدر اسلام نیز از اهمیت بالایی برخوردار بوده است به طوری که در کتاب گفتار وعّاظ، آمده: "امام حسن( ع) و امام حسین( ع) در سنین کودکی نزد حضرت علی( ع) آمده، از وی خواستند بین آن ها در کشتی گرفتن قضاوت کند. آن حضرت فرمود: به جای این کار بروید خط بنویسید.” شاید آن حضرت خواسته با این برخورد، به فرزندان خود بفهماند که آن چه از زور بازو مهم تر است، علم و هنر باشد، نه این که بخواهد کشتی را نفی کند، زیرا می دانیم آن ها در حضور رسول خدا صلی الله علیه و اله با یکدیگر کشتی می گرفتند و آن حضرت نیز به تشویقشان می پرداخت.

در جامعه اسلامی ایمان را لازمه اول ورزش و خصوصیت بارز ورزشکار می دانیم. نیرومند بودن صرف از نظر اسلام ارزشی ندارد.

نکته جالب توجه، این که انسان با ایمان اگر نیرومند و سالم باشد، می توند منشا آثار خیر بیش تری باشد و حتی بهتر و بیش تر عبادت کند و یا جهاد نماید. امام خمینی (ره) در این خصوص می فرمایند: "آن چه که پشتوانه ملت است، پشتوانه اسلام است. آن مردهای با ایمان هستند، ورزش کاران با ایمان هستند، روحانی با ایمان و دانشگاهی با ایمان و … این ها می توانند پشتوانه یک ملت باشند و نگذارند دست های خائنانه کسانی که گاه می خواهند همه چیز ما را ببرند، قدرت مادّی ما، قدرت معنوی ما را از بین ببرند.”

ایشان در ضمن بیان وظیفه ورزش کاران فرمودند: ورزش کاران دو وظیفه دارند: یکی ورزش جسمانی برای قوه پیدا کردن و قدرت پیدا کردن … یکی هم پرورش روحانی، که اگر پرورش روحانی در انسان پیدا بشود، آن وقت قدرت جسمانی اش مضاعف می شود. شما کوشش کنید که آن قدرت را هم که قدرت الهی است، قدرت هم به برکت اسلام و به برکت مولا امیرالمومنین علیه السلام در شما پیدا شود. که یک مرد روحانی قوی و جسمانی قوی بشوید، که هم جانب روحتان قوی باشد و هم جانب جسمتان قوی باشد.”

گستردگی دانش و بینش ورزشکار مسلمان باید زبانزد باشد. همچنان که از نظر جسمی، قوی و نیرومند است، از جهت علمی نیز باید توانا و نیرومند باشد. متاسفانه اکثر ورزش کاران مسلمان، از این نکته غافل بوده و هنگامی که وارد گود ورزش می شوند، درس، بحث، مطالعه و تحقیق را کنار می گذارند. نیرومندی بدنی و علمی برای یک انسان، بسان دو بال برای یک پرنده اند. پرنده هنگامی می تواند اوج گیرد که دو بال نیرومند داشته باشد، و داشتن یک بال- هر چند قوی و نیرومند- برای او کافی نیست.

4موضوع مهم دیگری که از ورزشکاران به عنوان سفیران ادب و اخلاق انتظار می رود این است که تلاش کنند با حضور در برنامه ها و مجامع عام المنفعه و خیرخواهانه اجازه ندهند اخلاق به حلقه گمشده ورزش تبدیل شود. هرچند در مسابقات و رقابت های ورزشی به طور معمول پیشی گرفتن و برنده شدن ، برای ورزش کاران با اهمیت است اما از ورزشکار مسلمان خواسته می شود به مسابقه در امور خیریّه و برنده شدن در آن، بیش از برنده شده در مسابقات ورزشی اهمیت بدهد.

بارها از طریق تلویزیون در مسابقات ورزشی دیده ایم که ورزشکاران بر سر مسائل مختلف اختلاف نظر داشته و با هم درگیر می شوند که تصویر مناسبی در ذهن بینندگان ایجاد نمی کند در حالی که ورزشکار مسلمان باید دارای روحیه گذشت و بخشش باشد. وقتی در اوج قدرت و توانایی بوده و برخصم برتری و پیروزی یافته، بر او سخت نگیرد و در صدد انتقام جویی و صدمه زدن به حریف برنیاید. او باید عفو و گذشت را شکرانه پیروزی خویش قرار دهد.

در کنار اینها غرور می تواند ورزشکار را در ورطه سقوط قرار دهد. خودبینی و تحقیر دیگران مانع بزرگی در مسیر رشد کمالات انسانی است. یک فرد هر چند نیرومند باشد، نباید به قدرت، توان و مقاماتی که دارد مغرور شود. او باید بداند همه نیروها و توان ها، از آن خداوند قادر متعال است بنابراین دلیلی وجود ندارد که افراد نیرومند و ورزشکار به قوّت و توان خود مغرور شده، خدا را از یاد برده، و از آن در راه های غیر صحیح و غیر انسانی استفاده نمایند.

دین اسلام، همواره به عنوان دین کامل و جهان شمول به تمامی زوایای یک زندگی سالم می اندیشد و همه راه های منتهی به سعادت دنیا و آخرت را برشمرده است. ارزش تندرستی جسمی در نگاه اسلام نیز بر کسی مخفی نیست و طبیعتاً ورزش هایی که در تندرستی انسان مفیدند مورد تأیید اسلام می باشند. تمام آنچه در اخلاق عمومی وجود داشته و متناسب و قابل پیاده شدن در میادین ورزشی می باشد، باید مورد عمل قرار گیرد.

ورزشکاران ما که به خواست خدا عموما چهره های محجوب و محبوبی هستند باید تلاش کنند تا برخی از وظایف و فضایل اخلاقی را در میادین ورزشی رعایت کنند، آنها اگر جهاد با نفس اماره، گذشت، رقابت جوانمردانه و رفتارهای اجتماعی مناسب را از خود بروز دهند به ستاره های درخشان آسمان ورزش تبدیل خواهند شد و آن هنگام است که مردم ما با افتخار انگشت خود به سمت آنان دراز کرده و به فرزندان خود خواهند گفت سعی کن الگویت آنها باشند.

در زندگی امروزه ورزش در زندگی مردم دنیا نقش مهمی دارد. میلیون ها نفر به آن مشغولند و چندین برابر آن نیز تماشاگر و طرفدار برنامه های مختلف ورزشی اند. ورزش در مواردی نیز استحکام بخش وحدت ملی و اجتماعی جوامع بوده و فضایل و رذایل رایج در آن منعکس کننده فضایل و رذایل حاکم بر آن جامعه است. اخلاق ورزش یکی از موضوعات اخلاق کاربردی است که برای سنجش تصمیمات عملی اخلاقی و مواجهه با مسائل، رفتارها و سیاست های اخلاقی در حرفه ها، تکنولوژی، حکومت و غیره کاربرد دارد.

شکل ایده آل ورزش این مسئله را که چه رقابتی می تواند به دوستی و رفاقت بینجامد، به خوبی به نمایش می گذارد. اگر یک ورزشکار به رقیب خود تنها به عنوان یک دوست نگاه کند و بداند که قصد تخریب او را ندارد و دشمن خود تلقی ننماید، بلکه او را مانند خود، فردی دارای توانایی ها و فضایل مشابهی ببیند، این رقابت به دوستی می انجامد و دیگر «بردن به هر قیمت»، حتی با فریب کاری، میانشان در کار نیست'