مبارزی مبرا از التقاط و انحراف و انفعال فکری، آزادی‌خواهی موحد و استقلال‌طلب و سلطه ستیز، مومنی مستحکم و در عین حال اهل مدارا و انصاف، مردم‌گرایی عمیقا عدالت خواه که تا واپسین‌دم بر آرمان‌ها و عهدش استوار ماند و صادق بود.
اندک‌شمارند انسان‌های بزرگ تاریخ‌ساز که نام و یاد و آثار وجودی‌شان در اعصار متوالی و نسل‌های متمادی پایدار بماند. اینان را باید از سنخ استثنا به‌شمار آورد.
معدود هستند بزرگانی که در تمامیت عمر، در حداکثر امکان، بر ترس و تردید و تناقض فائق آیند و با دلی بیدار، اندیشه‌ای استوار، اراده‌ای پولادین و ایمانی مستحکم بدرخشند تا دیرگاهانی پرتلالو و الهام بخش، راهنمای رهنوردان عرصه ایمان و ایثار و عشق و استواری بمانند.
زندگی و سرگذشت اینگونه نوادر را همواره می‌توان زنده و منبعی عمیق و آموزنده برای نسل‌ها دانست.
روایت حیات این کم‌شمار مردان مرد همواره شایسته بازخوانی و بازاندیشی و شایسته تکرار و تکریم، به مثابه الگوهای الهام بخش حیات طیبه است.
آیت‌الله سیدمحمود طالقانی الگویی ارزشمند از این سنخ بود.
مردی متقی، دیندار، متعهد، مبارز، مقاوم، عالم، بصیر و بیدار که عمر خود را وقف آرمان‌های متعالی اسلام و انقلاب و سعادت مردم کرد.
انسان‌هایی در این تراز از تعالی و تکاپوی بیدارگرانه، حق طلبانه و عدالت‌خواهانه، تنها با گذشتن از خویش و پایمردی در عهد خود با خدا و استواری بی‌تزلزل در پیمودن صراط مستقیم حق و حقیقت است که پس از مرگ تن، در قلب یک ملت و در فراز فاخر تاریخ یک سرزمین می‌مانند، می‌درخشند و انرژی و انگیزه الهام می‌بخشند.
در سی و هفتمین سالگرد درگذشت این شخصیت مورد احترام و تکریم، باز هم می‌توان به کرات از آئین و اندیشه و منش و روش و کنش و کردار این مرد سخن گفت. چنانچه در ده‌ها کتاب و صدها مقاله گفته‌اند و باز هم حکایت همچنان باقی است.
اما راز این اقبال و احترام فراگیر چیست؟
طالقانی نماد نغز تعادل علم و عقل و ایمان، نمونه همخوانی گفتار و کردار و مصداق بارز صحت و اصالت تفکر دینی در پیوند با پویایی اندیشه اجتماعی و آئینه بی‌خلل مردم‌گرایی و عدالت‌خواهی، جلوه خالص عقلانیت متوازنه انقلابی و الگوی کم‌نظیر استواری شخصیت، مقاومت، مناعت طبع و آزادگی بود.
شخصیتی که در عین استواری ایمان دینی و روحیه انقلابی ملتزم به تحمل دیگران و مدارای معقول نیز بود و هر یک از این ارکان و اصول را به هنگام و در اندازه و موقعیت درست به کار می‌بست.
الگوهایی از این دست، اسطوره‌وش، همواره موضوع بازشناسی و بازاندیشی قرار می‌گیرند.
این رسم معهود تاریخ است که همگان در گذر عصرها و نسل‌ها، بارها و بارها داوری می‌شوند و این معلم صبور و سخت‌گیر(تاریخ) تنها به اندک‌شمار پیشروانی جواز ماندن می‌دهد و مهر ماندگاری بر کارنامه حیات و تلاش و تفکرشان می‌زند.
راز ماندگاری این نادره‌های دوران، ایمان بی‌خلل به خدا، وسعت روح، خلوص نیت، شکوه شخصیت، اصالت اندیشه، اعتبار عمل، شیوایی گفتار، استواری اراده، سنجیدگی انتخاب‌ها و فائق آمدن بر وسوسه‌های نفسانی(قدرت، ثروت، شهرت و ... ) است و این همه در یک فرد جمع نمی‌گردد مگر با تزکیه نفس، خلوص قلب و ایثار همه داشته‌ها و نهایتا مؤید شدن به تاییدات و عنایات الهی و کسب هدایت و رحمت حق.
معدود انسان‌های فراز آمده به این سطح از تعالی که فراتر از شهود عرفانی است و به عرصه عمل به تکالیف اجتماعی و انسانی نیز تصری می‌یابد، می‌تواند در مواضع و مقاطع پیموده و دشوار این عرصه پرمخاطره، سره را از ناسره، راه را از چاه، راه را از بی‌راهه تشخیص دهند و حقیقت و حق و عدالت و معنویت و اخلاق و آزادگی را فدای هیچ وسوسه و شائبه‌ای نکنند. تنها اینان می‌مانند و می‌درخشند و رهنما و رهگشایند.
رسیدن به این فراز، معنی و مصادیق ناب، کنار زدن حجاب اکبر خودخواهی و خودبینی، نه فقط در مفهوم عرفانی آن که شاید دشوارتر از آن در هنگامه پرمخاطره کنش و کردار سیاسی و اجتماعی است و تحقق این معضل پرمخاطره بر دستی کیمیایی کمیاب است.
آیت‌الله طالقانی در شمار معدود مردان انقلاب بود که در این سطح درخشید. مرد زندان‌ها و تبعیدها، عالم قرآن‌پژوه که قرآن را در متن و بطن زندگی اجتماعی می‌خواست.
مردی که هرگز از مسیر ولایت دور نشد و تمام سختی‌ها را برای تحقق اهداف ولایت بر خویش هموار می‌کرد و همچون سربازی در راه ولایت گام برمی‌داشت.
مبارزی مبرا از التقاط و انحراف و انفعال فکری، آزادی‌خواهی موحد و استقلال‌طلب و سلطه ستیز، مومنی مستحکم و در عین حال اهل مدارا و انصاف، مردم‌گرایی عمیقا عدالت خواه که تا واپسین‌دم بر آرمان‌ها و عهدش استوار ماند و صادق بود.
آن ابوذر انقلاب اسلامی، مالک اشتر ولایت، شکوه و ایمان و عملش به بلندا و شکوه کوه‌های سرزمینش می‌مانست. نستوه، استوار و همواره در اوج.
امروزه و پس از نزدیک به چهار دهه تجربه گران‌سنگ و فراز و فرود بسیار این دیار، بیشتر و بهتر می‌توان راز ماندگاری و محبوبیت آیت‌الله طالقانی را دریافت.
آیت‌الله طالقانی تراز متعالی توفیق بود. توفیق در برقراری تعادل پایدار و کارآمد در ارکان معرفت اصیل دینی، پویایی اندیشه اجتماعی، آرمانگرایی انقلابی، مردم‌گرایی واقعی و کنشگری کارآمد سیاسی، یعنی اصول و ارکانی که امروز دقیقا و عمیقا به آنها سخت محتاجیم.
نادر صادقیان – پژوهشگر اجتماعی
مردان بزرگی چون آیت الله طالقانی از افتخارات ایرانو طالقانند یادشان گرامی متشکریم از متن قشنگتان که یاد ایشان را برایمان زنده کرد