این روزها، سالروز تأسیس کتابخانه کم نظیر آیت الله مرعشی نجفی و البته سالروز ارتحال آن مرجع عظیم الشأن است؛ شخصیتی که با خون جگر، این میراث را گِرد آورد و آن را به ما سپرد.
به گزارش تابناک قم، شهریور ماه، با نام مرحوم آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی گره خورده است، آنجا که هم سالروز افتتاح کتابخانه کم نظیر معظم له و هم سالروز ارتحال آن عالم ربانی در این ماه قرار دارد.
حکایت تأسیس این کتابخانه البته حکایت شگرف و غریبی است.
شاید هیچکس نداند که ایده جمع آوری میراث فرهنگی شیعه و کتاب‌های خطی، دقیقا از چه زمانی در ذهن این مرد خدا شکل گرفت؛ اما مشخص است که در زمان تحصیل وی در نجف اشرف، او به آغاز جمع آوری و خرید کتب خطی و در حقیقت به نگاهبانی و پاسبانی از میراث فرهنگی اسلام و تشیع روی آورد، آنجا که فهمید این میراث توسط سارقان استعماری مانند نماینده کنسولی دولت استعماری انگلیس در عراق، جمع آوری و به انگلستان فرستاده می‌شود.
اینچنین بود که از آن زمان و در کنار تحصیل و تدریس و تألیف و تحقیق، بخش مهمی از وقت این عالم جلیل القدر، به خریداری و جمع آوری کتب خطی اختصاص پیدا کرد و این در حالی بود که وی، پولی هم برای این فعالیت در بساط نداشت؛ اما ضرورت این جمع آوری، وی را بر آن داشت تا حتی از راه کارگری شبانه در کارگاه‌های برنج کوبی نجف اشرف، از راه حذف یک وعده غذایی در روز و اختصاص هزینه آن به خرید کتاب خطی و همچنین از راه قبول انجام نماز و روزه استیجاری برای درگذشتگان از اسلام، این مهم را به انجام برساند.
او بر این راه استوار ماند و حتی کارش به درگیری با نماینده کنسولگری انگلیس در عراق و افتادن به زندان هم کشید، اما از پای ننشست و حتی به قیمت اجاره دادن لباسش، خرید کتب خطی را ادامه داد.
این مهم به نوعی تا پایان عمر این عالم ربانی ادامه یافت، تا آنجا که معظم له با توجه به اهمیت این مقوله و اختصاص وقت و هزینه برای آن، هیچگاه مستطیع نشد و به حج نرفت.
اکنون سال 1303 هجری شمسی فرا رسیده و آیت الله مرعشی نجفی در راه بازگشت به ایران است. وی در این سفر، همه اندوخته‌های خطی و چاپی را با خود و با تحمل انواع زحمتها، به ایران منتقل می‌کند و آنها را در منزل خود جای می‌دهد.
در همان دوران است که استادان مشهور دانشگاه به قم می‌‌آمدند و از نسخه‌‌های نفیس موجود در منزل وی که در هیچ کتابخانه دیگری یافت نمیشد؛ بهره می‌‌گرفتند.
چند ماهی که می‌گذرد، احتمال از بین رفتن برخی از این کتب ارزشمند بر اثر نبودن شرایط نامناسب نگهداری می‌رود و از این رو، اهدای بخشی از آنها به کتابخانه‌هایی مانند کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه (س)، کتابخانه مدرسه فیضیه و همچنین کتابخانه دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران در دستور کار قرار می‌گیرد.
سال 1344 شمسی است که معظم له مدرسه مرعشیه را بنیان می‌نهد و دو اتاق از این مدرسه، به مأوای این گنجینه مهم اسلام و تشیع اختصاص می‌یابد.
چندی بعد، زمینی در روبروی این مدرسه خریداری می‌شود تا بنیان کتابخانه‌ای بزرگ و مهم، نه تنها در ایران، بلکه در جهان اسلام و بلکه جهان فرهنگ پایه ریزی شود.
در مانند چنین روزهایی از شهریور ماه سال 1353 هجری شمسی است که این کتابخانه در یک هزار متر به بهره برداری می‌رسد و کتاب‌های نفیس خطی و چاپی، به مکان دائمی خود نقل مکان می‌کنند، کتابخانه ای که البته امروزه و با توسعه، به بیش از 2500 متر رسیده و گنجینه ای از بیش از 80 هزار عنوان کتاب نفیس خطی را در موضوعات متنوعی مانند علوم قرآن، تفسیر و حدیث، اخلاق، عرفان و فلسفه، کلام و عقائد، ادبیات، فقه و اصول، طبیعیّات، تراجم و رجال، أنساب، علوم غریبه، جغرافیا، ریاضیات، فیزیک و شیمی، طبّ، هیئت و نجوم و موسیقی در خود جای داده است.
جالب این است که این کتابخانه در حالی وارد ساخت و احداث خود شد که آیت الله مرعشی نجفی، تنها 350 ریال دارایی داشت و بیش از 15 میلیون ریال بدهکار و مقروض بود، اما اراده آهنین وی در جمع آوری و ذخیره کتب و میراث خطی همچنان او را به ادامه راه و به ثمر رساندن آن تشویق می‌کرد.
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، توجه و عنایت حضرت امام خمینی به این کتابخانه، سبب شد تا ردیفی از بودجه به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی برای آن اختصاص یابد و بر توسعه و تجهیز آن افزوده شود.
حضرت روح الله در بخشی از یکی از مکتوبات خود، از این کتابخانه با عنوان کتابخانه ای کم نظیر و شاید بتوان گفت بی نظیر یاد کرده‌اند که کتب نفیس اعاظم شیعه و کتاب‌های منحصر به فرد و خطی را به عنوان ذخایر فرهنگ غنی اسلام و ایران در خود جای داده است.
نخستین روزهای شهریور ماه سال 1369 بود که آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی به ملکوت اعلی پیوست، اما میراثی بزرگ و معنوی از خود به یادگار گذاشت، میراثی که شامل گنجینه‌های نسخ مهم خطی و چاپی، نسخه‌هاى تصویری، گنجینه میکروفیلم‌ها و میکروفیش‌ها، گنجینه اسناد مکتوب، نمایشگاه دائمى نسخه‌هاى نفیس خطى کتابخانه، گنجینه آثار علمى مکتوب و غیر مکتوب بنیانگذار کتابخانه، گنجینه نسخه‌هاى چاپ سنگى نادر و کمیاب، گنجینه‌هاى مرکزى کتاب‌هاى چاپى فارسى، عربى، ترکى، اردو و غیر لاتین، گنجینه روزنامه‌‌ها و مجلات ادوارى، گنجینه کتاب‌هاى مرجع و قفسه باز، گنجینه فهارس نسخه‌هاى خطى اسلامى کتابخانه‌هاى جهان، گنجینه کتاب‌هاى چاپى و مجلات و روزنامه‌هاى لاتین، آرشیو کتب ممنوعه، گنجینه اطلس‌ها و نقشه‌هاى جغرافیایى، بخش ویژه پژوهشگران نسخه‌هاى خطى و اسناد مکتوب، مرکز قم شناسى، بخش تبارشناسى، بخش فهرست نگارى نسخه‌هاى خطى کتابخانه در کنار بخش تصحیح و تحقیق و پژوهش و همچنین مرمّت و بازسازی کتب خطی، تنها گوشه‌ای از آن است. اینچنین بود که آن عالم عاشق اهل بیت (ع) در حالی که می‌توانست در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شود؛ اما وصیت فرمود تا در راهروی ورودی همین کتابخانه و زیر پای طالبان علم و محقّقانی که برای مطالعه و تحقیق علوم اهل بیت (ع) به این کتابخانه می‌آیند، آرام گیرد، رحمت الله علیه.
منبع: فارس
