به گزارش فارس شهرری جنوبیترین منطقه شهری شهرداری تهران با وسعت 23 کیلومتر مربع داخل محدوده شهری و 153 کیلومتر مربع حریم بوده و همچنین این منطقه دارای پنج ناحیه داخل محدوده و دو ناحیه خارج محدوده و 22 محله است.
دسترسی مناسب با توجه به عبور کمربندی
تهران (آزادگان) از شمال منطقه و نیز وجود ایستگاههای فعال مترو و امکان ارتباط سریع با مرکز تهران و سایر نقاط اصلی آن نیز از ویژگیهای مطلوب منطقه بهشمار میرود.
شهرری از شمال به تهران، از جنوب به فشافویه، از شرق و جنوب به ورامین و از غرب به اسلامشهر محدود میشود.
هم قدمتی ری با نینوا و بابل
هوای ری در بهار مطبوع و خوش، در تابستان گرم، در پاییز تبخیر و در زمستان برف بار بوده است، چنان که ابنفقیه در مختصر البندان ذکر کرده: «گفتهاند: زمستان بغداد و بهار ری و پاییز همدان و تابستان اصفهان.»
ری که اکنون آثار بازمانده آن در شش کیلومتری جنوب شرقی تهران به چشم میخورد از نظر قدمت با نینوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمترین بلاد سدههای نخستین اسلامی بهشمار میآمده است.
اگر خواهان آن هستید که در حال و هوای تاریخ ایران قرار گیرید، کافی است با نیم ساعت حرکت از مرکز تهران به سرزمین کهن ری برسید. در این صورت روزی خوش را در میان میراث ارزشمند و متعدد تاریخی و گردشگری بر جای مانده از دوران رونق ری سپری خواهید کرد که با زیارت حرم حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) سفرتان جنبه معنوی هم خواهد یافت. در بازگشت از ری میتوانید سری هم به بازار ری زده و خاطره خوش این سفر را با خرید سوغات دلنشینتر و با دیدن بقعههای ری، آب انبارها، قلعهها و ... روحیه خود را بهاری کنید.
آستان مقدس حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)
حضرت عبدالعظیم (ع) ملقب به «سیدالکریم» با کنیه «ابوالقاسم» فرزند «علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع)» است. مجموعه آستان ایشان مدفن امامزاده حمزه(ع) و نیز امامزادگان طاهر و مطهر (ع) است. ضریح نقره حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) در زمان فتحعلی شاه ساخته شده، سردر آجری مربوط به دوران سلجوقی، صندوق چوب عود، فوفل و گردو متعلق به قرن هشتم، آئینه کاریهای چشم نواز اجرای عهد ناصرالدین شاه، دو گلدسته 24 متری ساخته سال 1270 و ایوان وسیع شمالی آن مربوط به زمان شاه طهماسب صفوی است.
گورستان حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) نیز اعتبار ویژهای دارد. قاآنی شیرازی، خاندان قائم مقام فراهانی، بدیع الزمان فروزانفر، آیتالله کاشانی، علامه محمد قزوینی، ستارخان و فرزندان آیتالله بهبهانی و بسیاری مشاهیر دیگر در این مکان آرامیدهاند.
آستان مقدس حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) از قرن سوم تاکنون، به عنوان یکی از مشهورترین اماکن زیارتی و سیاحتی ایران از دیرباز مورد توجه و عنایت دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت علیهمالسلام بوده و در طول سال سیل عظیم زائران را از اقصی نقاط ایران و جهان به سوی خویش گسیل میدارد.
بقعه حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) قدمت 800 ساله دارد که در مرکز شهرری واقع شده و هر روز میزبان هزاران زائر است.
بازار 500 ساله ری
بازار ری در شمال بقعه حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) واقع است. این بازار متشکل از دوراسته بازار است که در محل تلاقی خود تشکیل یک چهار سوق را میدهد. بازار ری دارای ساختاری متشکل از آجر، خشت و گل و از نظر قدمت متعلق به عصر صفویه یعنی حدود 500 سال پیش است.
این بازار در امتداد شمالی جنوبی صحن حضرت میانه بازار چهار سوقی با پوشش گنبدی تشکیل میدهد که از غرب به راسته کاروانسرا دو قلو و از شرق به میدان کوچک متصل میشود. این بازار به به دستور امیرکبیر بازسازی شد. هماکنون نیز بنای بازار توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و با مشارکت بازاریان مورد مرمت قرار گرفته است.
این مرکز تجاری در انتهای خیابان حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) واقع شده است و اجناس مختلف و سوغاتیهای رنگارنگش حال و هوای مسافران نوروزی را بهطور حتم دگرگون خواهد کرد.
مرقد مطهر امام خمینی(ره)؛ نگین درخشان ری
مرقد مطهر حضرت امام خمینی (ره) در جنوب غربی بهشت زهرا (س) بنا شده و همچون نگینی در شهرستان ری، در طول سال پذیرای هزاران نفر زائر از سراسر ایران و سایر کشورهاست.
در طراحی و ساخت این مجموعه معماری از نمادهای اسلامی همچون گنبد، گلدسته، ایوان و صحن استفاده شده است.
بارگاه امام خمینی (ره) در کهریزک، روستای شکرآباد، جنب بهشت زهرا (س) واقع شده است.
آتشکده ری
تپه میل یا «آتشکده ری» در 12 کیلومتری جنوب شرقی ری و بر فراز تپهای بلند در روستای قلعهنو قرار دارد. این آتشکده که متعلق به دوره ساسانی است از یک جفت قوس هلالی با مقطع بیضی تشکیل شده و یکی از مهمترین آثار مورد بازدید گردشگران است.
در جبهه شرقی ایوانی با چهار ستون مدور داشته که در حال حاضر پایههای دو ستون آن برجاست. بیشتر قسمتهای غربی بنا از میان رفته، در قسمت زیرین مجموعه یک راهروی کم عرض وجود دارد که سراسر طول بنا را طی میکند. بقایای معماری تپه میل دارای ساختار متشکل از گل، خشت، لاشه سنگ، آجر و ساروج و از نظرقدمت متعلق به دوره ساسانیان (حدود 1800 سال پیش) است.
تپه میل در روستای قلعه نو واقع در جاده ری _ ورامین قرار گرفته است.
باروی ری
بقایای این باور که محدوده آن روزگاری 2500 در 1800 متر بوده است، هماکنون در کنار خیابان ابن بابویه بهطول 453 متر دیده میشود. این دیواره از قطر و ریشهای بین پنج تا 9 متر برخوردار است.
تپه چشمه علی؛ نماد تمدن هزار ساله
تپه چشمه علی بدون شک یکی از قدیمیترین آثار باستانی شهرری است که هنگام بازدید از آن به استقرار تمدن هزار ساله در محل چشمه علی پی خواهید برد. مکان این چشمه کوهی کم ارتفاع در انتهای غربی رشته کوه بیبی شهربانو (س) است که از دامنه جنوبی آن چشمه پر آبی میجوشد. نام قدیم این چشمه به نام خانواده «سورن» بوده که از خاندانهای مهم ایران و ری به حساب میآمده است.
شمه علی سر منشأ حیات یکی از کهنترین تمدنهای جهان و بنیاد شهر باستانی ری است. سفالهای یافت شده در این محل از زیباترین سفالهای پیش از تاریخ است که تعدادی از آنها را میتوانید در موزه ملی ایران ببینید.
ایجاد فضای سبز بر روی سطح تپه با فوارههایی در مقابل نقشه برجسته محوطه ساماندهی شده، موقعیتی عالی را برای گردشگران بهوجود آورده است. لازم به توضیح است که نقش برجسته روی صخره چشمه علی به دستور فتحعلی شاه قاجار ایجاد شده است.
بقعه ابن بابویه، مدفن بزرگان و مشاهیر
مقبره ابن بابویه یا شیخ صدوق در خیابانی که به نام وی نامیده می شود قرار دارد. محوطه اطراف بقعه باغ بزرگی از گورستانهای معتبر تهران و ری است و بزرگان و مشاهیر زیادی در آن مدفون هستند که شیخ «رجبعلی خیاط»، «جهان پهلوان تختی»، «استاد بهزاد»، «علامه دهخدا»، «میرزاده عشقی» و «میرزا ابوالحسن طباطبایی» از جمله آنها به شمار میآیند.
مقبره شیخ صدوق (ره) در دوره قاجاریه پس از سیلی عظیم پدیدار شد و سپس برای آن بقعه و آرامگاهی ساخته شد که در دورههای بعدی نیز مورد مرمت قرار گرفت.
مقبره بیبی شهربانو (س)
این مقبره در دامنه جنوبی کوهی معروف به همین نام واقع شده است. جالب است بدانید بر اساس روایات، بی بی شهربانو (س) همسر امام حسین (ع) و مادر امام سجاد (ع) است. این مقبره علاوه بر آن که یکی از مقاصد مهم گردشگران است از اماکن زیارتگاهی مهم استان تهران نیز محسوب می شود.
مدفن اصلی حرم از در شرقی است که ساخته دوران طهماسب اول است، لیک اصل بنا به دوره آل بویه نسبت داده میشود.
قدمت این بقعه با 1100 سال پیش باز میگردد و مکان آن واقع در شهرری، امینآباد 5.1 کیلومتری شمال امین آباد بر فراز دامنه کوه است.
برج نقاره خانه
در بازدید از کوه بیبی شهربانو (س) به برج مقبرهای هشت ضلعی متعلق به دوره سلجوقی بر میخورید. این قبره متعلق به فردی زرتشتی به نام «بوزرجمید» بوده که تحت تأثیر تدفین اسلامی به یادگار، چنین بنایی را احداث کرده است. قدمت این برج به 800 سال پیش نسبت داده شده و در امینآباد، هفت دستگاه بر بالای کوه واقع شده است.
برج اینانج (گورستان سلطنتی)
در دامنه کوه نقاره خانه در جاده امینآباد _ هفت دستگاه اثری معظم با پلاتی دایرهای قرار گرفته که شما را به طرف خود می خواند. حفریات انجام شده نشان میدهد که این برج در واقع گورستان سلطنتی بوده است. نام «اینانج» مربوط به یکی از فرماندهان ری در زمان «سلطان سنجر» سلجوقی است که در این محل مدفون شده، جالب است بدانید که پارچههای گران بهایی متعلق به دوران آل بویه از این مکان به دست آمده است. قدمت این برج 800 سال است.
کاروانسرای شاه عباسی
این کاروانسرا که از موقافات آستان حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) است و در خیابان حرم قرار گرفته، بهعنوان انبار کسبه بازار استفاده میشود.
بنای این کاروانسرا به دوره صفویه تعلق دارد و در دوره قاجاریه مورد مرمت قرار گرفته است؛ کاروانسرای شاه عباسی قدمت 500 ساله دارد و مکانی تجاری و اقامتگاهی محسوب میشود.
کاروانسرای کنارگرد
این کاروانسرا نیز در جاده حسنآباد فشافویه قرار گرفته و بنایی از عهد صفوی است.
مسجد افضلیه
روبروی بقعه بیبی زبیده (س) و در جانب شرقی خیابان فدائیان اسلام، مسجدی کوچک با گلدستهای زیبا و رنگ و لعاب مساجد تاریخی و معماری سنتی به چشم میخورد. این مسجد از نوع پلان دو ایوانی با تزئینات کاشی کاری، تلفیق کاشی و آجر کتیبههای کاشی است. اسم این مسجد بر گرفته از نام بانی آن یعنی مرحوم «علی اکبر افضلی» است که در سال 1350 در گذشته و مدفنش در یکی از حجرههای جنوبی مسجد قرار دارد.
قلعه قاچاقاچ؛ متعلق به دوران صفوی
در محدوده اراضی فرودگاه بینالمللی امام خمینی (ره) در قریهای به همین نام، یک قلعه بینظیر خشتی متعلق به دوران صفوی با مساحت 5800 متر مربع، با پلان مستطیل و دارای چهار بارو وجود دارد. این بنای ارزشمند تاریخی نیازمند توجه بیشتر برای احیا و مرمت است.
دژ رشکان
این دژ متعلق به دوران اشکانیان بوده و در مقابل ضلع جنوبی کارخانه قدیم سیمان ری قرار گرفته است. این دژ که بنای آن از جنس ساروج و سنگ است از قلاع محافظ هسته اولیه ری بوده و طی دو فصل در سالهای 85 و 86 مورد کاوش و باستان شناسی قرار گرفته است.
دژ رشکان متعلق به 2250 سال پیش است و در چهارراه خط آهن، روبروی کارخانه گلیسیرین سازی بالای کوه باروت کوبی قرار دارد.
سفالینههای ارگ سلجوقی در موزه دوران اسلامی واقع است
در مقابل دژ رشکان، ارگی قرار گرفته که از چینه و خشت ساخته شده است و امروز تنها دیواره و ضلع شمالی استحکامات آن باقی مانده است. از این ارگ، سفالینههای زیبایی بهدست آمده که در موزه دوران اسلامی نگهداری میشود.
برج طغرل؛ برج پادشاه اول سلجوقیان
این برج منسوب به «طغرل بیک» پادشاه اول سلجوقی است و ارتفاعی حدود 20 متر با قطر خارجی 15 متری دارد.
تزئینات و کتیبهای به خط کوفی در این برج بوده که در مرمت دوره قاجار از بین رفته است. مقبره استاد محیط طباطبایی در محوطه این برج قرار گرفته است.
برج طغرل متعلق به 800 سال پیش است و آرامگاه وی در شهرری، سه راه ورامین، خیابان ابن بابویه، خیابان طغرل واقع شده است.
بقعه جوانمرد قصاب
بقعه جوانمرد قصاب که حتما نام آن را بارها و بارها شنیدهاید، در شهر ری، محله جوانمرد قصاب واقع شده و دارای پلان مربع شکل است. وی از شخصیتهای مشهور زمان خود بوده و تعزیهای معروف به نام وی در ماه محرم برپا میشده است.
مقبره شیخ کلینی
اگر به شهرری سفر کردید، حتماً به مقبره شیخ کلینی که در شرق روستای کلین واقع شده سری بزنید. این مقبره متعلق به پدر محمد کلینی مؤلف کتاب «اصول کافی» است و در عهد صفویه ساخته شده، هر چند در دوره فتحعلی شاه مرمت شده است.
یخچال طبیعی کُلِین
این یخچال در فاصله حدود 500 متری شرق بقعه شیخ کلین قرار دارد، با خشتهایی که شامل چال یخ و گنبدی بر فراز آن است. چال یخ آن به قطر هشت متر و به عمق سه متر در دل خاک کنده شده است و ارتفاع گنبد آن نیز به حدود 10 متر میرسد. این یخچال که مربوط به دوران صفوی است دارای اتاقکی کوچک با دو طاقچه در پشت دیوار شرقی است که احتمالاً مربوط به خدمه یخچال بوده است.
قلعه گبری؛ قلعهای مستحکم و متعلق به 2250 سال پیش
قلعه گبری در جنوب شرقی شهرری قرار گرفته و اطراف آن باغداری و سبزیکاری انجام میشود. بنای قلعه به صورت دژی مستحکم و مستطیل با چهار برج تدافعی و دیدبانی است که ارتفاع این برجها به 17 متر میرسد. قلعه متعلق به دوره ساسانی و ساخته شده از خشت و چینه است که در حال حاضر بهعنوان انبار مرکزی حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) استفاده میشود.
قلعه گبری قدمتی 2250 ساله دارد و در شهرری، خیابان 24 متری میدان معلم، کمربندی شهرری قرار گرفته است.
آب انبار آراد
در روستای آراد که جزو دهستان حسن آباد بخش فشافویه شهرستان ری است آب انبار منحصر به فردی دیده میشود که دارای دو بادگیر در دو طرف یک گنبد بزرگ است. در بالای گنبد نورگیری فانوسی شکل مشبک که خود نسبت به بنا زیبایی خاصی دارد، تعبیه شده است. گنبد آب انبار شکل کله قندی داشته و ارتفاع آن 10 متر است که از خشت ساخته شده است.
امامزاده هاجر خاتون(س)؛ سلاله پاک امام هفتم (ع)
امامزاده هاجر خاتون (س) در شرق روستای «اشتهازان زا» بخش فشافویه قرار دارد. امامزاده هاجر خاتون (س) را از اولاد امام موسی بن جعفر (ع) میدانند. بنای امامزاده خشتی بوده و ورودی بنا رو به شمال باز میشود. حرم این بنا مربع شکل است که در جنوب آن محراب و در شرق آن طاقچهای با طاق جناقی قرار دارد. قسمت بیرونی نیز با راه پلهای به پشت بام و گنبد نوک تیز این بنا راه دارد. این بنا اخیراً مورد مرمت قرار گرفته است.
بازدید از خاتم کاریهای امامزاده عبدالله (ع) ری لطفی دیگر دارد
در خیابان فدائیان اسلام کوچهای به نام همین امامزاده قرار دارد که بنای امامزاده عبدالله (ع) در آن قرار گرفته است، بنای امامزاده دارای گنبد و ایوان رفیعی است که آیینه کاری شده و کتیبه کاشی کاری شده هفت رنگی از دوره قاجار سرتاسر زیر قوس ایوان را گرفته است.
در این امامزاده تماماً خاتم کاری شده و بسیار زیباست و بازدید از آن لطفی دیگر دارد. گورستان اطراف بقعه مشاهیر زیادی همچون عماد الکتاب، حسن وحید دستگردی، اسماعیل خان صولت الدوله قشقایی و عبرت نائینی را در خود جای داده است. این بقعه متعلق به 500 سال پیش است.
امامزاده بیبی زبیده (س)
بنای اصلی این امامزاده مربوط به قرن 9 هجری است که در اوایل دوره قاجار، بخشهایی به آن الحاق شده است. از جمله صندوق چوبی حرم که متعلق به همان دوران است. مردم معتقدند که این امامزاده، فرزند امام حسین(ع) و بیبی شهربانو (س) است. بقعه بیبی زبیده متعلق به دوران قاجاراست و در خیابان فداییان اسلام نرسیده به پل سیمان قرار گرفته است.
زندان هارون
در سه کیلومتری شمال غربی غنیآباد، سمت چپ جاده خراسان روستای متروکه زندان هارون قرار گرفته که بنای سنگی این زندان در مقابل آن است و به دورههای ساسانی و سلجوقی نسبت داده میشود.
بنای زندان از سنگهای آتشفشانی با ملات گچ است و به شکل مکعب به ارتفاع حدود 9 متر در دو طبقه ساخته شده است. با توجه به اینکه اطراف زندان حوضچه بزرگی از آب و درختان میوه وجود دارد، گردشگران میتوانند هنگام بازدید از این زندان از زیبایی این درختان نیز بهرهمند شوند.
زندان هارون قدمتی بیش از هزار سال دارد و در شهرری، 12 کیلومتری جاده خراسان (سه راه سیمان) دست چپ در دامنه کوههای مسگر آباد واقع شده است.
«استودان گبرها» متعلق به سه هزار سال پیش
در دامنه کوه بیبی شهربانو (س) بنایی مدور از جنس سنگ لاشه و ساروج قرار گرفته که بدون سقف بوده و دارای دو در ورودی شرقی و غربی است. این مکان متعلق به سه هزار سال پیش است و در چهارراه خط آهن پشت دانشگاه آزاد، سمت راست جاده مشیریه در دامنه کوهی واقع شده است.
این بنا متعلق به دوران پیش از اسلام «ساسانیان» است که بنا بر سنت زرتشتیان اجساد متوفیان را در آنجا میگذاشتهاند.